Καθώς αυξάνεται το κόστος των αγροτικών καλλιεργειών, κάποιοι παραγωγοί στη Θεσσαλία καταφεύγουν σε φθηνές – αλλά επικίνδυνες – λύσεις, χρησιμοποιώντας απαγορευμένα φυτοφάρμακα που εισάγονται λαθραία από το εξωτερικό. Το φαινόμενο έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις σε όλη την Ευρώπη, με τους ειδικούς να προειδοποιούν για τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον.
Παράνομες ουσίες φτάνουν στη Θεσσαλία μέσα από Βουλγαρία και Τουρκία
Οι αγρότες στην καρδιά της ελληνικής παραγωγής – την πεδιάδα της Θεσσαλίας – αναζητούν όλο και περισσότερο ανεπίσημες και φθηνές λύσεις για να μειώσουν τα κόστη τους. Δώδεκα παραγωγοί που μίλησαν στο Reuters περιέγραψαν πώς αγοράζουν φυτοφάρμακα σε ανώνυμα πλαστικά μπουκάλια, τα οποία φτάνουν μέσω ξηράς και θάλασσας, χωρίς έλεγχο.
Τα σκευάσματα αυτά, σύμφωνα με εργαστηριακές αναλύσεις που μοιράστηκαν με το Reuters, περιέχουν χημικές ουσίες που έχουν απαγορευτεί στην ΕΕ εδώ και χρόνια λόγω ενδεχόμενων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την Europol, το 2022 κατασχέθηκαν σε όλη την Ευρώπη πάνω από 2.000 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων – τέσσερις φορές περισσότερα απ’ ό,τι το 2019. Οι ευρωπαϊκές αρχές παραδέχονται ότι τα πραγματικά μεγέθη του λαθρεμπορίου είναι ακόμη μεγαλύτερα, καθώς πολλά περιστατικά περνούν απαρατήρητα.
«Πρόκειται για ένα διαχρονικό ζήτημα», απάντησε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Reuters. «Η Επιτροπή επιταχύνει την έγκριση νέων ασφαλέστερων ουσιών, αλλά η ευθύνη παραμένει στα κράτη μέλη».
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, τόνισε τη δέσμευση της Ελλάδας για προστασία της δημόσιας υγείας και στήριξη των αγροτών: «Η καταπολέμηση της παρανομίας αποτελεί προτεραιότητα για εμάς».
«Για να επιβιώσει ένας αγρότης πρέπει να γίνει εγκληματίας;»
Η Θεσσαλία έχει πληγεί ιδιαίτερα, καθώς οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής έχουν επιβαρύνει τα έξοδα των αγροτών. Τα φυτοφάρμακα αντιστοιχούν έως και στο 50% του κόστους παραγωγής, με το λίτρο ενός νόμιμου σκευάσματος να φτάνει τα 380 ευρώ, ενώ ένα παράνομο κοστίζει περίπου 200 ευρώ.
«Για να επιβιώσει ένας αγρότης πρέπει να γίνει εγκληματίας;», διερωτάται ο Γιώργος Ζέικος, επικεφαλής συνεταιρισμού στην Αγιά. Αν και ο ίδιος απορρίπτει τη χρήση παράνομων ουσιών, όπως λέει, πολλοί συνάδελφοί του σε άλλα χωριά έχουν ήδη ενδώσει.
Οι αγρότες εξηγούν πως τα απαγορευμένα προϊόντα φαίνονται πιο ισχυρά. Στο χωριό Μεταμόρφωση, βαμβακοπαραγωγοί θυμούνται πώς τα παλαιότερα σκευάσματα ήταν τόσο ισχυρά που «ούτε τα πουλιά δεν πετούσαν μετά τον ψεκασμό». Σήμερα, αναγκάζονται να χρησιμοποιούν διπλάσια δόση των νόμιμων σκευασμάτων για να πετύχουν το ίδιο αποτέλεσμα.
Από την πλευρά της βιομηχανίας, ο Γιώργος Ποντίκας, πρόεδρος του ΕΣΥΦ και διευθύνων σύμβουλος της Syngenta Ελλάδας, απορρίπτει τους ισχυρισμούς ότι τα νόμιμα προϊόντα είναι ακριβά και αναποτελεσματικά. «Όποιος δηλητηριάζει τα τρόφιμά μας για κέρδος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κακοποιός», δήλωσε.
Πώς λειτουργεί το δίκτυο με τους μεσάζοντες
Η είσοδος των παράνομων φυτοφαρμάκων γίνεται είτε οδικώς μέσω Βουλγαρίας είτε δια θαλάσσης από την Τουρκία, χρησιμοποιώντας τις ίδιες διαδρομές με τους διακινητές μεταναστών. Οι μεταφορές γίνονται μέσα σε ανταλλακτικά ή με λέμβους.
Αγρότης από τη Θεσσαλία περιέγραψε πώς ταξίδεψε ο ίδιος στη Βουλγαρία για να προμηθευτεί πέντε κιβώτια για τον ίδιο και για άλλους στο χωριό του. Άλλος αγρότης έκανε λόγο για έναν άνδρα, γνωστό ως «ο Βούλγαρος», που οργανώνει τη διανομή μέσω ντόπιων μεσαζόντων.
Οι συναλλαγές γίνονται το βράδυ, με μετρητά, και τα άδεια δοχεία καίγονται για να μην αφήσουν ίχνη. «Αν το θέλεις, θα το βρεις», λέει ο Θανάσης Κωστής, που πάντως αρνείται ότι έχει κάνει χρήση παράνομων προϊόντων.
Οι αγρότες που έχουν χρησιμοποιήσει τις απαγορευμένες ουσίες επιλέγουν την ανωνυμία υπό το φόβο κυρώσεων. Η βουλγαρική Αρχή Τροφίμων ανακοίνωσε ότι έχει εντείνει τους ελέγχους, ενώ το υπουργείο Εμπορίου της Τουρκίας δεν απάντησε στο Reuters.
Σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο της ΕΛ.ΑΣ., η κατάσταση θυμίζει οργανωμένο έγκλημα. Οι ρόλοι είναι κατανεμημένοι σε επίπεδο εισαγωγής, αποθήκευσης και διανομής, ενώ οι έρευνες βασίζονται κυρίως σε πληροφορίες.
Τα κατασχεθέντα προϊόντα στέλνονται στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, όπου εντοπίζονται ετικέτες από Βουλγαρία, Τουρκία ή χειρόγραφες σημάνσεις. Κάποιες απομιμήσεις μοιάζουν με ευρωπαϊκά προϊόντα αλλά περιέχουν τοξικά υποκατάστατα. Σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο, μόνο όσα φέρουν ελληνική ετικέτα είναι νόμιμα.
Η Europol και οι ελληνικές αρχές εκτιμούν πως οι περισσότερες παράνομες ουσίες προέρχονται από την Κίνα. Το κινεζικό ΥΠΕΞ ανέφερε ότι οι εταιρείες της χώρας οφείλουν να τηρούν τους τοπικούς νόμους και εξέφρασε πρόθεση συνεργασίας με την ΕΕ για ενίσχυση των ελέγχων.
Χημικές ουσίες με κινδύνους για την υγεία
Οι λόγοι απαγόρευσης στην ΕΕ σχετίζονται με τη δημόσια υγεία. Πολλές από τις ουσίες αυτές έχουν συνδεθεί με βλάβες σε ήπαρ, νεφρά και πνεύμονες ή θεωρούνται εν δυνάμει καρκινογόνες. Αν και σε άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, επιτρέπεται η χρήση τους, η ΕΕ τις έχει απαγορεύσει.
Μόνο το 2024, στην Ελλάδα εντοπίστηκαν πάνω από 12 απαγορευμένα φυτοφάρμακα – κάποια από αυτά έχουν τεθεί εκτός κυκλοφορίας από το 2009. «Αυτό είναι σοβαρό», σχολίασε ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, καθηγητής τοξικολογίας.
Τα δέκα από αυτά βρέθηκαν σε προϊόντα ευρείας κατανάλωσης όπως ελιές, σταφύλια, κεράσια και πορτοκάλια, σύμφωνα με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σημειώνει ότι οι κίνδυνοι για τους καταναλωτές είναι ελάχιστοι αν η συγκέντρωση είναι χαμηλή, όμως οι αγρότες – που εκτίθενται απευθείας – είναι οι πιο ευάλωτοι.
Στις αρχές του 2000, γιατροί στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας κατέγραψαν σπάνιες περιπτώσεις συνδυασμού πνευμονικής ίνωσης και εμφυσήματος σε καπνιστές που έκαναν χρήση φυτοφαρμάκων.
«Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που εκτίθεντο και στο κάπνισμα και στα φυτοφάρμακα ανέπτυσσαν αυτή τη διακριτή οντότητα», ανέφερε ο γιατρός Ηλίας Δήμεας. Σήμερα, όλο και περισσότεροι γιατροί σε αγροτικές περιοχές συνδέουν αναπνευστικές παθήσεις με το επάγγελμα των ασθενών τους.
Παρόλα αυτά, οι κίνδυνοι συχνά παραγνωρίζονται. «Όλα τα φυτοφάρμακα έχουν συνέπειες», λέει ο Κωστής. «Είχα μάσκα, αλλά φέτος δεν τη φόρεσα καθόλου».
Τώρα όλες οι ειδήσεις του alldaynews.gr στο Google News.
To «alldaynews.gr» αποποιείται κάθε ευθύνη από τις αναδημοσιεύσεις άρθρων τρίτων ιστοσελίδων, για τα οποία (άρθρα) την ευθύνη την έχει ο υπογράφων ως πηγή.
