Γιατί η Κυριακή του Θωμά λέγεται και Αντίπασχα;

Η Κυριακή του Θωμά είναι μια ιδιαίτερη μέρα για την Ορθοδοξία, γεμάτη συμβολισμούς και έθιμα που διατηρούν ζωντανή τη μνήμη της Ανάστασης και της πίστης. Παρακάτω θα ανακαλύψουμε την ιστορία της, τη σύνδεσή της με τον Απόστολο Θωμά και τα όμορφα έθιμα που συνοδεύουν τη γιορτή.

γιατί λέγεται Κυριακή του Αντίπασχα

Η Κυριακή του Θωμά είναι γνωστή και ως Κυριακή του Αντίπασχα (Pascha clausum στα λατινικά), επειδή σηματοδοτεί το κλείσιμο της εορτής του Πάσχα. Στην εκκλησιαστική γλώσσα, η «απόδοσις» μιας γιορτής σημαίνει την ολοκλήρωσή της, μια παράδοση που οι Χριστιανοί κληρονόμησαν από τους Ιουδαίους. Στα παλιότερα χρόνια, αυτή η μέρα λεγόταν Κυριακή εν λευκοίς (Dominica in albis), επειδή τότε οι νεοφώτιστοι Χριστιανοί αφαιρούσαν τα λευκά ενδύματα που είχαν φορέσει το Μεγάλο Σάββατο, σηματοδοτώντας την πλήρη ένταξή τους στο σώμα της Εκκλησίας.

η συνάντηση του Θωμά με τον αναστημένο Χριστό

Την πρώτη Κυριακή μετά το Πάσχα, η Εκκλησία θυμάται την εμφάνιση του Ιησού μπροστά στον Απόστολο Θωμά, ο οποίος αμφέβαλλε για την Ανάστασή Του. Ο Θωμάς βεβαιώθηκε όταν άγγιξε τις πληγές από τα καρφιά και τη λόγχη, αναφωνώντας γεμάτος πίστη: «Ο Κύριος μου και ο Θεός μου!» (Ιωάννης 20, 25-29).

Ο Θωμάς ήταν από τους πιο αφοσιωμένους μαθητές, γεμάτος θάρρος και αγάπη για τον Διδάσκαλό του. Όταν οι Ιουδαίοι σχεδίαζαν να σκοτώσουν τον Ιησού, ο Θωμάς προέτρεψε τους άλλους μαθητές λέγοντας:
«Ας πάμε κι εμείς να πεθάνουμε μαζί Του. Είναι καλύτερα να σταυρωθούμε με τον Δεσπότη, παρά να ζούμε χωρίς Αυτόν».

ο Θωμάς θέτει ερωτήματα

Στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (14, 4-5), κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης με τον Χριστό, ο Θωμάς εξέφρασε τις απορίες όλων των μαθητών:
«Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις· καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι;».

Αυτή η ειλικρινής ερώτηση αποκαλύπτει τον χαρακτήρα του Θωμά: άνθρωπος που δεν φοβόταν να ζητήσει διευκρινίσεις, επιδιώκοντας τη βαθύτερη κατανόηση.

η δεύτερη εμφάνιση του Χριστού και η μεταστροφή του Θωμά

Όταν ο Ιησούς αναστήθηκε, εμφανίστηκε στους μαθητές του που ήταν κλεισμένοι σε ένα υπερώο για τον φόβο των Ιουδαίων. Ο Θωμάς έλειπε τότε και, όταν του μετέφεραν την είδηση, δυσκολεύτηκε να πιστέψει.

Οκτώ ημέρες αργότερα, ο Χριστός παρουσιάστηκε ξανά, αυτή τη φορά με τον Θωμά παρόντα. Τον κάλεσε να ψηλαφήσει τις πληγές Του, κι ο Θωμάς, εκστασιασμένος, φώναξε:
«Ο Κύριός μου και ο Θεός μου».

Ο Ιησούς τότε του είπε:
«ότι εώρακάς με, πεπίστευκας, μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες» (Ιωάννης 20,26).

Δηλαδή, πίστεψες επειδή με είδες· όμως πιο ευτυχισμένοι είναι εκείνοι που πίστεψαν χωρίς να δουν.

ο Θωμάς και η Κοίμηση της Παναγίας

Ο Απόστολος Θωμάς ήταν παρών και την ημέρα της Πεντηκοστής, μαζί με τους άλλους Αποστόλους. Σύμφωνα με την ιερή παράδοση, κατά την Κοίμηση της Θεοτόκου, ο Θωμάς έλειπε και πάλι. Έφτασε τρεις ημέρες αργότερα και ζήτησε από τους υπόλοιπους Αποστόλους να τον οδηγήσουν στον τάφο για να προσκυνήσει.

Όταν άνοιξαν τον τάφο, με έκπληξη διαπίστωσαν ότι το σώμα της Παναγίας έλειπε. Μόνο το σεντόνι παρέμενε εκεί. Η Θεοτόκος είχε αναστηθεί και αναληφθεί στους ουρανούς, ενισχύοντας το έργο των Αποστόλων με τη χάρη της.

το Ποντιακό πανηγύρι στα Σούρμενα

Από το 1923, οι Πόντιοι των Σουρμένων στην Αττική τιμούν την Κυριακή του Θωμά με το μεγάλο «Ποντιακόν Πανοΰρ – Τη Θωμά ‘ς σα Σούρμενα».
Οι εκδηλώσεις έχουν στο επίκεντρό τους ένα ιδιαίτερο ταφικό έθιμο, που έφεραν οι πρόσφυγες από τον Πόντο.

Το πρωί της Κυριακής, μετά τη Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ιερείς και πιστοί κατευθύνονται στο κοιμητήριο. Εκεί, κάθε οικογένεια στρώνει τραπεζομάντηλα πάνω στους οικογενειακούς τάφους, με τσουρέκια, κόκκινα αυγά, μεζέδες και ούζο, περιμένοντας να τελεστεί το τρισάγιο.

τι συμβολίζει το ταφικό έθιμο

Πρώτα, τελείται τρισάγιο στο κοιμητήριο υπέρ των κεκοιμημένων Ποντίων και στη συνέχεια σε κάθε τάφο χωριστά. Οι συγγενείς θυμούνται τα αγαπημένα τους πρόσωπα, μιλώντας για τις αρετές και την καλοσύνη τους. Η μέρα αυτή δεν είναι μέρα θλίψης, αλλά ανάστασης και χαράς.

Στο τέλος, προσφέρουν κόκκινα αυγά και τσουρέκια σε όλους και ψάλλουν όλοι μαζί: «Χριστός Ανέστη!».