Πρωτοχρονιάτικα έθιμα της Ελλάδας

Πώς γιορτάζεται η πρώτη μέρα του χρόνου σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Από τη Μακεδονία μέχρι την Κρήτη και από τα νησιά του Αιγαίου έως εκείνα του Ιονίου, συγκεντρώσαμε τα πιο εντυπωσιακά πρωτοχρονιάτικα έθιμα στην Ελλάδα, που διατηρούν τα ήθη και τις παραδόσεις αναλλοίωτες στο πέρασμα των χρόνων, θυμίζοντάς μας τις ρίζες και την καταγωγή μας.

Γράφει η Ελπίδα Πιτάκη

Οι Μωμόγεροι

Η καταγωγή του εθίμου των Μωμόγερων είναι προχριστιανική με αναφορές στη διονυσιακή λατρεία, ενώ επανήλθε στην Ελλάδα από τους Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του οφείλεται στις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις μιμητικές κινήσεις τους.

Οι μωμόγεροι είναι ντυμένοι με τομάρια ζώων (τράγων ή λύκων) ή στολές οπλισμένες με σπαθιά και έχουν τη μορφή γέρων. Περιφέρονται στους δρόμους των χωριών τραγουδώντας κάλαντα ή ευχετικούς στίχους πάντα με τη συνοδεία λύρας και νταουλιού.

Αφού περάσουν από όλες τις γειτονιές και τα περισσότερα σπίτια μαζεύοντας απολαμβάνοντας διάφορα κεράσματα, εδέσματα και τσίπουρο το βράδυ κατευθύνονται προς την πλατεία του χωριού όπου στήνεται μεγάλο γλέντι.

Τα Μπαμπαλιούρια

Με τις ρίζες του να εντοπίζονται στη διονυσιακή λατρεία, τα Μπαμπαλούρια βγαίνουν στους δρόμους ανήμερα την Πρωτοχρονιά στις περιοχές της Θεσσαλίας (στη Λάρισα και το Λιβάδι Ελασσόνας), μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας. Ντυμένα με παραδοσιακές στολές, φορώντας κουδούνια και μια ειδική μάσκα από προβιά ζώου και κρατώντας ένα ξύλινο κυρτό σπαθί τα μέλη των διάφορων ομάδων «στήνονται» έξω από τις ενορίες, περιμένοντας τους πιστούς να βγουν.

Μόλις ο κόσμος βγει από τις εκκλησίες τα Μπαμπαλιούρια δεν τους επιτρέπουν να φύγουν αν πρώτα δεν ρίξουν κάποιο χρηματικό ποσό στον κουμπαρά του «αδελφογύρτη».

Μετά τις εκκλησίες κατευθύνονται προς την πλατεία, τραβώντας την προσοχή τόσο των ντόπιων όσο και των επισκεπτών της εκάστοτε περιοχής τόσο με το θόρυβο που κάνουν όσο και με τις φορεσιές τους. Περιφέρονται στους δρόμους μέχρι το βράδυ, προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα έτσι ώστε η νέα χρονιά που μόλις ξεκίνησε να φέρει χαρά, ευτυχία και γαλήνη.

Σπάσιμο Ροδιού

Το ρόδι για τους περισσότερους αποτελεί σύμβολο αφθονίας, γονιμότητας και καλής τύχης. Το έθιμο του σπάσιμού του μας έρχεται κυρίως από την Πελοπόννησο. Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία με τον νοικοκύρη να κουβαλάει στην τσέπη του ένα ρόδι.

Κατά την επιστροφή χτυπάει την πόρτα για να μπει στο σπίτι –δεν πρέπει να ανοίξει μόνος του– και έτσι να είναι ο πρώτος που θα εισέλθει σε αυτό για να κάνει ποδαρικό με το ρόδι. Μπαίνοντας με το δεξί, σπάει το ρόδι μπροστά στην εξώπορτα και εύχεται «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».

Κρεμύδα για Γούρι

Πρόκειται για έθιμο που βρίσκει τις ρίζες του στην αρχαιότητα το οποίο αναφέρεται ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. και λαμβάνει χώρα κυρίως στην Κρήτη. Για καλοτυχία, λοιπόν, για τον νέο χρόνο που έρχεται ο λαός κρεμάει στο σπίτι του την κρεμύδα (Scilla maritima) ή σκυλοκρέμμυδο, ένα άγριο φυτό συνηθισμένο στην Κρήτη, που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι.

Λόγω της μεγάλης ζωτικής του δύναμης –ακόμη και χωρίς να βρίσκεται στη γη βγάζει νέα φύλλα και ανθούς– θεωρείται ότι μπορούσε να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα όντα.

Πρωτοχρονιάτικα καράβια

Κάθε χρόνο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στο νησί της Χίου, λαμβάνει χώρα ένα έθιμο που ξεκίνησε κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, ως τιμή προς τις νίκες του ελληνικού στόλου. Πρόκειται για την κατασκευή πολεμικών πλοίων, η προετοιμασία για την οποία αρχίζει αρκετούς μήνες πριν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Χωρισμένοι σε ομάδες, οι κάτοικοι του νησιού ακολουθούν τους κανονισμούς και κατασκευάζουν το πλοίο της αρεσκείας τους.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς διοργανώνεται ο διαγωνισμός κατά τον οποίο η κάθε ομάδα παρουσιάζει την κατασκευή της συνοδεία καλάντων με ευχές για το νέο έτος αλλά και σατιρισμούς για τα πολιτικά δρώμενα. Η ομάδα που θα αναδειχθεί νικήτρια περιφέρεται στις γειτονιές της πόλης με το καράβι της τραγουδώντας ταυτόχρονα παινέματα.

Το έθιμο της καμήλας

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κάθε χρόνο στην στα Κουφάλια της Θεσσαλονίκης, τα μέλη του πολιτιστικού συλλόγου «Καβακλή» μεταμφιεσμένοι σε καμήλες ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης φωνάζοντας διάφορα συνθήματα. Σκοπός του εθίμου ο αποπροσανατολισμός των στρατιωτών του Ηρώδη, οι οποίοι αναζητούν το νεογέννητο Ιησού έτσι ώστε να τον σκοτώσουν.

Το έθιμο της κολόνιας

Την παραμονή της πρωτοχρονιάς οι κάτοικοι της Κεφαλονιάς κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας στα χέρια τους μπουκάλια με κολόνια προκειμένου να ραίνει ο ένας τον άλλο. Έτσι, οι Κεφαλονίτες γιορτάζουν τον ερχομό του νέου χρόνου τραγουδώντας «Ήρθαμε με ρόδα και ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς».

Ανήμερα της πρώτης μέρας του νέου έτους η δημοτική μπάντα περνάει από τα σπίτια τραγουδώντας κάλαντα και καντάδες. Σημειώστε ότι η τελευταία ευχή του χρόνου για τους κατοίκους του νησιού είναι «καλή αποκοπή», δηλαδή με το καλό να αποχωριστούνε τον χρόνο που αφήσουν πίσω τους.

Πηγή: greekguide.com