Το μυστήριο με τα οστά του Αγίου Βαλεντίνου

Κάθε χρόνο στις 14 Φεβρουαρίου, εκατομμύρια άνθρωποι γιορτάζουν τον Άγιο Βαλεντίνο, την ημέρα των ερωτευμένων.

Η ημέρα αυτή συνδέεται με γλυκά, λουλούδια, γεύματα υπό το φως των κεριών και ρομαντική μουσική.

Πίσω όμως από τη ρόδινη εικόνα του Αγίου Βαλεντίνου, κρύβεται μια μυστηριώδης -και φρικαλέα- ιστορία αποκεφαλισμού και διασκορπισμού μελών ενός σώματος σε όλη την Ευρώπη.

Ο -κληρικός στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία- Άγιος Βαλεντίνος εκτελέστηκε τον τρίτο αιώνα στις 14 Φεβρουαρίου, γιατί πιστεύεται ότι παραβίασε τη ρωμαϊκή απαγόρευση για την τέλεση γάμων. Μια εκκλησία στο Δουβλίνο ισχυρίζεται τώρα ότι έχει στα εκθέματά της την καρδιά του Αγίου. Το υποτιθέμενο κρανίο του εκτίθεται σε μια Βασιλική (εκκλησία) της Ρώμης, ο σκελετός του βρίσκεται σε ένα χρυσό κουτί σε μια μονή της Γλασκόβης, ο ώμος του αποτελεί αξιοθέατο σε μια Βασιλική της Πράγας και τα λείψανά του είναι εγκιβωτισμένα σε γυαλί σε εκκλησία της Μαδρίτης.

Στη συνέχεια, υπάρχει το Τέρνι στην κεντρική Ιταλία, η φημισμένη πόλη του Αγίου Βαλεντίνου. Εκεί τα λείψανά του προσελκύουν τους πιστούς στη Βασιλική του Αγίου Βαλεντίνου, η παλαιότερη κατασκευή της οποίας υποτίθεται ότι χτίστηκε πάνω από τον τάφο του. Συνολικά, ένας μεγάλος αριθμός από καθολικές εκκλησίες στην Ευρώπη διεκδικούν την ιδιοκτησία των λειψάνων αυτού του διάσημου αγίου. Όμως, δεν είναι σαφές πού βρίσκονται τα πραγματικά λείψανά του.

Αυτή η έλλειψη κοινής συναίνεσης υπογραμμίζει το βάθος των μυστηρίων γύρω από τον Βαλεντίνο. Η ιστορία του είναι τόσο θολή που, παρά το γεγονός ότι υπήρξε ένας αναγνωρισμένος άγιος, το 1969 διαγράφηκε από το Γενικό Ρωμαϊκό Ημερολόγιο – το λειτουργικό αλμανάκ που προσδιορίζει τις ημερομηνίες εορτασμού των αγίων – λόγω της απουσίας αξιόπιστων πληροφοριών για τη ζωή του.

Ποιος ήταν ο Άγιος Βαλεντίνος

Ο θρύλος του είναι μάλλον ένα μείγμα από τη ζωή πολλών Ιταλών ιερέων με το όνομα Βαλεντίνος, με κανέναν από αυτούς να μην έχει πιθανότατα εμπνεύσει στην πραγματικότητα τον ετήσιο εορτασμό των ερωτευμένων. Ιστορικά κείμενα δείχνουν ότι τρεις άγιοι με το όνομα Βαλεντίνι πέθαναν στις 14 Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια του τρίτου αιώνα, με ελάχιστες πληροφορίες για τον καθένα, σύμφωνα με τη Λίζα Μπίτελ, καθηγήτρια θρησκευμάτων και ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια και μια από τις κορυφαίες ειδικές στον κόσμο όσον αφορά τον Άγιο Βαλεντίνο.

Ένας από αυτούς τους Αγίους Βαλεντίνους χάθηκε στην Αφρική. Ένας άλλος ήταν ιερέας που αποκεφαλίστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κλαύδιο Γότθικο.

Ο τρίτος ήταν επίσκοπος του Τέρνι ο οποίος επίσης αποκεφαλίστηκε από τον Γότθικο. Ωστόσο, φαίνεται απίθανο να αποκεφαλίστηκαν και οι δύο Βαλεντίνοι. Το πιο πιθανό είναι ότι αυτό το φρικώδες περιστατικό «ήταν ένας μόνο θρύλος που “έσπασε” σε δύο», λέει η Μπίτελ. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι κάποιος από αυτούς τους αγίους έκανε πράξεις που προήγαγαν τον ρομαντισμό. Αντίθετα, η 14η Φεβρουαρίου ξεκίνησε ως μια θρησκευτική γιορτή που σηματοδοτούσε την εκτέλεση του Αγίου Βαλεντίνου.

Η πρώτη αναφορά της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου ως εορτασμό του έρωτα έγινε περισσότερο από χίλια χρόνια αργότερα από τον Βρετανό συγγραφέα Τζέφρυ Τσώσερ, σύμφωνα με τον Χένρι Κέλι, καθηγητή ιστορίας και θεολογίας στο UCLA. Ο Κέλι λέει ότι το γράψιμο του Τσώσερ υποκίνησε την παράδοση των ερωτευμένων να γιορτάζουν αυτή την ετήσια γιορτή.

Δεδομένης όλης αυτής της αβεβαιότητας, είναι κατανοητό ότι πολλές ευρωπαϊκές τοποθεσίες διεκδικούν την ιδιοκτησία των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου. Οι εκκλησίες επωφελούνται πολύ από οποιαδήποτε συγκεκριμένη σύνδεση με έναν άγιο, εξηγεί η Μπίτελ. «Όσο πιο γνωστός είναι ο άγιος, τόσο περισσότεροι πιστοί έρχονται για να τον προσκυνήσουν», λέει. «Ήταν εύκολο να ξαναγραφεί η αγιογραφία ώστε να συμπεριλάβει την παρουσία του αγίου σε ένα συγκεκριμένο μέρος».

Αν και φαίνεται ότι δεν μπορούν να κατέχουν όλοι τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου, δεν υπάρχει ανταγωνισμός ή εχθρότητα μεταξύ αυτών των εκκλησιών, προσθέτει η Μπίτελ. Και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δεν μιλά καθόλου για το θέμα.

«Το Βατικανό δεν παίρνει θέση για τα σκηνώματα», λέει. «Η ηγεσία της εκκλησίας σχεδόν άφησε την απόκτηση και τη χρήση των λειψάνων να συνεχιστεί χωρίς πολλούς κανονισμούς. Έφερε πελάτες στις εκκλησίες, προσκυνητές στην πόλη και χρήματα στα παγκάρια των εκκλησιών. Θεολόγοι και άλλοι ήταν επικριτικοί από την αρχή σχετικά με το εμπόριο λειψάνων, ξεκινώντας από τον Άγιο Αυγουστίνο, αν όχι και πιο πριν. Ο κόσμος γνώριζε ότι οι έμποροι λειψάνων “πουλούσαν” ψέματα. Αλλά οι άνθρωποι ήταν επίσης πρόθυμοι να πιστέψουν ότι οι άγιοι θα μπορούσαν να παρέχουν λείψανα σε θαυματουργές ποσότητες, έτσι ώστε πολλές εκκλησίες να μπορούν να ισχυρίζονται ότι έχουν το σώμα ενός συγκεκριμένου αγίου».

Η παράξενη περίπτωση του Αγίου Βαλεντίνου

Σήμερα ωστόσο, τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου «μαγνητίζουν» πολύ λιγότερο. Στη Ρώμη, πλήθη ξένων επισκεπτών κάνουν ουρές κάθε μέρα στη Βασιλική της Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν του έκτου αιώνα.

Εκεί, μέσα σε ένα επιχρυσωμένο κουτί, υπάρχει ένα κρανίο διακοσμημένο με ένα στεφάνι από λουλούδια. Ωστόσο, αυτές οι τουριστικές ουρες είτε δεν ενδιαφέρονται ή δεν γνωρίζουν για αυτό το λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου. Τουναντίον, επισκέπτονται την εκκλησία για να τοποθετήσουν τα δάχτυλά του χεριού τους μέσα στο στόμα ενός παλιού προσωπείου που φημίζεται ότι αποκαλύπτει τους ψεύτες και ονομάζεται Στόμα της Αλήθειας.

Στη Γλασκόβη, τα οστά του κληρικού έφτασαν στα τέλη της δεκαετίας του 1870, σύμφωνα με τον πατέρα Τζωρτζ Σμάλσκι, από τη μονή Duns Scotus. Δωρίστηκαν από μια πλούσια γαλλική οικογένεια καθολικών και βρίσκονται τώρα σε μια περίτεχνη λειψανοθήκη πίσω από γυαλί στην είσοδο του αίθριου της μονής.

Στα δυτικά, απέναντι από την άγρια θάλασσα της Ιρλανδίας, ο Βαλεντίνος πρέπει να συναγωνιστεί με έναν εξίσου διάσημο άγιο. Ένα από τα βασικά αξιοθέατα του Δουβλίνου είναι ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός που πήρε το όνομά του από τον προστάτη της Ιρλανδίας, τον Άγιο Πατρίκιο και είναι γεμάτος επισκέπτες όλο το χρόνο.

Σε κοντινή απόσταση, μέσα στην λιγότερο εντυπωσιακή εκκλησία της Whitefriar Street, ο Άγιος Βαλεντίνος βρίσκεται σε σχετική ανωνυμία. Κάτω από ένα μεγάλο άγαλμα του αγίου υπάρχει ένα ξύλινο σεντούκι που περιέχει την καρδιά του. Το 1836, αυτό το ιερό όργανο μεταφέρθηκε από τη Ρώμη σε «πανηγυρική λιτανεία», σύμφωνα με μια πινακίδα μέσα στην εκκλησία.

Ο Άλαν Μπερν, ξεναγός στο Δουβλίνο με πτυχίο ιστορίας και διατριβή για την Καθολική Εκκλησία, λέει ότι τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου είναι πολύ γνωστά στους ντόπιους αλλά απουσιάζουν από την τουριστική διαδρομή της πόλης. Αναφέρει ότι η μόνη φορά που τα λείψανα δέχονται πολλούς επισκέπτες είναι την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. «Οι άνθρωποι γράφουν μηνύματα αγάπης και τα αφήνουν στη λειψανοθήκη», λέει ο Μπερν. «Ζευγάρια που έχουν αρραβωνιαστεί πρόσφατα, συχνά ευλογούν εκεί τα δαχτυλίδια τους. Περιστασιακά, εκεί γίνονται ακόμα και προτάσεις γάμου». Αλλά στις 14 Φεβρουαρίου, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να δημοσιεύσουν ένα emoji του Αγίου Βαλεντίνου στο διαδίκτυο παρά να επισκεφτούν την καρδιά —ή το κρανίο ή τον ώμο— του αγίου ανθρώπου που γιορτάζουν.

Με πληροφορίες από το National Geographic