Εορτολόγιο 30 Νοεμβρίου: Μεγάλη γιορτή σήμερα – Ο σημαντικός Άγιος που ήταν ο πρώτος μαθητής του Χριστού

Ο Άγιος Ανδρέας τιμάται σήμερα, 30 Νοεμβρίου, ως ο πρώτος μαθητής που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Χριστού, με την Εκκλησία να τιμά τη μνήμη του με λαμπρότητα σε ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο.

Ποιοι γιορτάζουν σήμερα

Χρόνια Πολλά στους: Ανδρέας, Αντρέας, Ανδρίκος, Αντρίκος, Ανδριάνα, Ανδρούλα, Ανδριανή, Άντρια

Ο πρώτος που ακολούθησε τον Ιησού

Ο Άγιος Ανδρέας, γνωστός και ως Πρωτόκλητος, ήταν ο πρώτος που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Ιησού Χριστού. Η πίστη και η ταπεινότητά του τον καθιστούν θεμελιώδη μορφή της χριστιανικής παράδοσης. Ήταν αδελφός του Αποστόλου Πέτρου και καταγόταν από τη Βηθσαϊδά. Πριν γνωρίσει τον Ιησού, υπήρξε μαθητής του Ιωάννη του Προδρόμου.

Όταν ο Ιωάννης έδειξε τον Χριστό ως τον «Αμνό του Θεού», ο Ανδρέας Τον ακολούθησε αμέσως, κάτι που του χάρισε τον ξεχωριστό τίτλο «Πρωτόκλητος».

Το σύμβολο του χιαστού σταυρού

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Ανδρέας ζήτησε να μη σταυρωθεί όπως ο Χριστός, επειδή ένιωθε ανάξιος. Οι Ρωμαίοι σεβάστηκαν την επιθυμία του και τον σταύρωσαν σε λοξό σταυρό σε σχήμα Χ, γνωστό ως «crux decussata». Αυτό το σχήμα έγινε το διαχρονικό του σύμβολο και σήμερα είναι γνωστό ως ο «Σταυρός του Αγίου Ανδρέα».

Απόστολος των λαών

Μετά την Πεντηκοστή, ο Ανδρέας αφιερώθηκε στο ιεραποστολικό έργο. Περιόδευσε σε Παλαιστίνη, Μικρά Ασία, Θράκη, Μαύρη Θάλασσα και Ελλάδα. Λέγεται ότι ίδρυσε την Εκκλησία του Βυζαντίου, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη.

Δεν αρκέστηκε στο κήρυγμα: παρηγορούσε, θεράπευε και ενίσχυε πνευματικά όσους συναντούσε. Το τέλος του ήρθε στην Πάτρα, όπου μαρτύρησε με σταυρικό θάνατο.

Η Πάτρα τιμά τον προστάτη της

Ο μαρτυρικός θάνατος του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην πόλη. Μέχρι σήμερα, θεωρείται πολιούχος της και τιμάται με λαμπρότητα στον επιβλητικό ναό που είναι αφιερωμένος στη χάρη του.

Οι πιστοί απ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και από τον ευρύτερο ορθόδοξο κόσμο, στρέφονται με πίστη προς τον Άγιο, αναζητώντας την ευλογία και την καθοδήγησή του.

Το μαρτύριο στην Αχαΐα και ο ρόλος του ανθύπατου

Ο Ανδρέας κήρυττε στην Αχαΐα κατά την περίοδο που ανθύπατος ήταν ο Αιγεάτης. Με τις προσευχές του θεράπευσε πολλούς, μεταξύ αυτών και τη σύζυγο του Αιγεάτου, Μαξιμίλλα, που είχε βαριά ασθένεια. Η θεραπεία την οδήγησε στην πίστη στον Χριστό.

Αυτό εξόργισε τον ανθύπατο, ο οποίος, με την προτροπή των ειδωλολατρών ιερέων, διέταξε τη σύλληψη και σταύρωση του Ανδρέα. Το γεγονός τοποθετείται γύρω στο 60 μ.Χ., πιθανότατα επί διωγμού του Νέρωνα.

Η σταύρωση του Αγίου Ανδρέα σε χειρόγραφο του 14ου αιώνα

Πρώιμα κείμενα όπως οι «Πράξεις του Ανδρέα» αναφέρουν ότι ο Απόστολος δεν καρφώθηκε αλλά δέθηκε στον σταυρό. Αν και η Δύση μετέφερε την παράδοση της σταύρωσης σε χιαστό σταυρό με βάση την ταπεινή επιθυμία του, η εικονογράφηση αυτού του τύπου καθιερώθηκε αργότερα, στον ύστερο Μεσαίωνα.

Η μακραίωνη σύνδεση με την Πάτρα

Ο Άγιος Ανδρέας είναι πολιούχος της Πάτρας και η παρουσία του είναι έντονα αισθητή στην πόλη. Ο παλαιός ναός του ανεγέρθηκε την περίοδο 1836–1843 στο σημείο όπου πιστεύεται πως μαρτύρησε. Δίπλα του βρίσκεται το ιστορικό πηγάδι του Αγίου.

Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 1974 από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ και μπροστά στο Άγιο Βήμα βρίσκεται ο μαρμάρινος τάφος του Αποστόλου.

Οι δύο ναοί αποτελούν κέντρο προσκυνήματος για χιλιάδες πιστούς.

Η παλαιότερη λατρεία στη θέση του ναού

Πριν χτιστεί ο παλαιός ναός, στο ίδιο σημείο υπήρχε πηγή αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα, που λειτουργούσε ως ιερό και μαντείο για ασθενείς, όπως καταγράφει ο Παυσανίας. Εκεί δίδασκε ο Άγιος Ανδρέας, και σύμφωνα με την παράδοση, δίπλα στην πηγή αυτή σταυρώθηκε.

Τμήμα του σταυρού του αγίου στο ναό των Πατρών

Λατρευτικές παραδόσεις που συνεχίστηκαν

Μία από τις παλαιές πρακτικές ήταν η διανυκτέρευση στον ναό με σκοπό την εμφάνιση του Αγίου σε όνειρο, πρακτική γνωστή από την αρχαιότητα ως «κατ’ όναρ επιφανεία του θείου» (incubatio). Αυτή η παράδοση συνεχίστηκε και στη χριστιανική εποχή.

Υπάρχει αναφορά από επιγραφή που βρέθηκε στο Ασκληπιείο της Αθήνας, σύμφωνα με την οποία η αρχαία λατρεία αντικαταστάθηκε από χριστιανική αφιερωμένη στον Άγιο Ανδρέα, ενώ διατηρήθηκε και η στοά, η πηγή και ο υπόγειος χώρος.

Θαυματουργές εκδηλώσεις πίστης

Ο Γρηγόριος Τουρώνης (538–594) κατέγραψε ότι από τον τάφο του Αγίου έβγαινε «μάννα» σαν αλεύρι και λάδι με ευχάριστο άρωμα, που προμήνυε αν η χρονιά θα είχε καλή συγκομιδή. Μάλιστα, σημείωσε πως το λάδι έρεε έως το μέσο του ναού, κάτι που ερμηνεύεται ως πρώιμη εμφάνιση του μύρου.

Η συγκεκριμένη αφήγηση συνδέει τη χριστιανική λατρεία του Ανδρέα με τη γεωργική λατρεία της Δήμητρας. Το αλεύρι και το λάδι παραπέμπουν αφενός στο θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων και αφετέρου στη Δήμητρα, θεά της γεωργίας και προστάτιδα των μύλων.

Στα τέλη του 6ου αιώνα, η φήμη του Αγίου Ανδρέα ως θεραπευτή είχε εξαπλωθεί ευρέως, αφομοιώνοντας παλαιότερες λατρευτικές παραδόσεις.

Η μαρτυρία του Γρηγορίου Τουρώνη επιβεβαιώνει την παράδοση πως ο βυζαντινός ναός του Αγίου ήταν κτισμένος στο σημείο όπου προηγουμένως λατρευόταν η Δήμητρα, με τη μαντική πηγή να παραμένει σημείο αναφοράς.