Παύλος Βρέλλης: Ο Έλληνας που έφτιαξε με τα χέρια του την ιστορία της χώρας μας σε κέρινα ομοιώματα

Ο Παύλος Βρέλλης έπλασε με το κερί και τα χέρια του την ιστορία του ελληνικού έθνους, δημιουργώντας ένα μουσείο έξω από τα Γιάννενα που αποτελεί ύμνο στη μνήμη, την τέχνη και την παιδεία.

Η μοίρα τον διάλεξε να γεννηθεί ανήμερα της επανάστασης

Γεννημένος στις 25 Μαρτίου, ημέρα της ελληνικής επανάστασης, ο Παύλος Βρέλλης φαινόταν σαν να είχε προοριστεί να αφιερώσει τη ζωή του στην αναπαράσταση της ιστορίας του τόπου του. Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Γιάννενα, στο Μπιζάνι, δημιούργησε με κόπο και αυταπάρνηση το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με Κέρινα Ομοιώματα, ένα έργο που έγινε η αποστολή της ζωής του και χώρος ζωντανής μνήμης για όλους τους επισκέπτες.

Τα έργα του αποτυπώνουν ηρωικές μορφές και κρίσιμες στιγμές από την ιστορία της Ελλάδας, με τέτοια ακρίβεια και αλήθεια, που μοιάζουν να μεταφέρουν τον θεατή πίσω στον χρόνο. Η δημιουργία του μουσείου δεν ήταν απλή υπόθεση: επί 13 χρόνια εργάστηκε αδιάκοπα και μόνος του, χτίζοντας τον χώρο με τα ίδια του τα χέρια, από τα θεμέλια έως την τελευταία λεπτομέρεια.

Ένα έργο χτισμένο με μόχθο και αγάπη

Ο Παύλος Βρέλλης, απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και τότε συνταξιούχος γυμνασιάρχης, αγόρασε το 1983 μια άγονη έκταση 17 στρεμμάτων στο Μπιζάνι, χρησιμοποιώντας το εφάπαξ που έλαβε από το Δημόσιο. Εκεί αφιερώθηκε στην οικοδόμηση ενός μουσείου που θα θύμιζε αυθεντικό ηπειρώτικο σπίτι του 18ου αιώνα.

Ο ίδιος ανέλαβε ρόλους αρχιτέκτονα, ζωγράφου, ενδυματολόγου και λαογράφου, κατασκευάζοντας τα πάντα μόνος του. Η ιστορική και λαογραφική τεκμηρίωση για τα εκθέματα ήταν καρπός μελέτης που κράτησε πάνω από τρεις δεκαετίες.

«Ευχαριστώ αυτούς που κράτησαν τη Θρησκεία μου, τη Γλώσσα μου και την Εθνικότητά μου, για να είμαι Χριστιανός και να λέγομαι Έλληνας», έγραψε το 1994-95 στο υπόμνημα του μουσείου.

«Η αγάπη και η λατρεία που είχα, από μικρό παιδί, στους ήρωες της προεπανάστασης και της επανάστασης του 1821, έγινε αγάπη και θαυμασμός για τους μετέπειτα ήρωες…», γράφει, εξηγώντας το κίνητρό του να τιμήσει όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία.

Η ιστορία της Ελλάδας σε φυσικό μέγεθος

Οι κέρινες αναπαραστάσεις του Βρέλλη μεταφέρουν τον επισκέπτη από την αρχαία Ελλάδα μέχρι την Κυρά της Ρω, με έμφαση στην Επανάσταση του 1821 και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μορφές είναι τοποθετημένες σε σκηνικά που συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο ιστορικό περιβάλλον, σαν να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια σου.

Ο Παύλος Βρέλλης πέθανε τον Ιούλιο του 2010. Μέχρι τότε, ελάχιστοι θεσμοί τον είχαν τιμήσει για το έργο του, το οποίο όμως αναγνωρίστηκε από το πλήθος των επισκεπτών του μουσείου του και διαδόθηκε από στόμα σε στόμα σε όλη την Ελλάδα.

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια και οι πρώτες καλλιτεχνικές ανησυχίες

Ο Παύλος γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1923 και σε ηλικία μόλις 4 ετών έχασε τη μητέρα του, ενώ στα 13 έμεινε και χωρίς πατέρα. Μεγάλωσε υπό τη φροντίδα της θείας του, Σοφίας Παραμυθιώτη, που τον στήριξε και του ενέπνευσε την αγάπη για την παιδεία και την τέχνη.

Από μικρός έδειξε ταλέντο στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ενώ κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη από τους Γερμανούς και υποχρεώθηκε να καθαρίζει πυρομαχικά. Στις φυλακές, όπου βρέθηκε μελλοθάνατος, άρχισε να σκαλίζει ξύλο, αποτυπώνοντας τα πρόσωπα των συγκρατουμένων του.

Η καλλιτεχνική του πορεία και οι σπουδές

Αφού τελείωσε τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, συνέχισε τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου φοίτησε στο Τμήμα Γλυπτικής. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη βυζαντινή μουσική και τον αθλητισμό, λαμβάνοντας διακρίσεις σε αγώνες.

Ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1954 και συνέχισε να εκπαιδεύεται στην Ιταλία στη χαλκογλυπτική και τη μωσαϊκή. Δούλεψε και σε συντηρήσεις αρχαιοτήτων, όπως στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και στο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Η εκπαιδευτική του προσφορά

Μεγάλο μέρος της ζωής του αφιέρωσε και στην εκπαίδευση. Υπηρέτησε ως καθηγητής σε σχολεία, δημιούργησε νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ξεναγούσε μαθητές σε αρχαιολογικούς χώρους.

Το 1962 παντρεύτηκε τη Μαρία Γιαννίση και επέστρεψε στα Γιάννενα για να συνεχίσει τη δράση του.

Ο Βρέλλης των Ιωαννίνων

Καλλιτέχνης στην επαρχία του 1960, δυσκολεύτηκε να βρει καλλιτεχνική αναγνώριση. Έκανε προτομές, συμμετείχε σε εκθέσεις, μελέτησε τη λαϊκή τέχνη της Ηπείρου και ίδρυσε σχολή σχεδίου. Εργάστηκε ως καθηγητής τεχνικών και τελικά δίδαξε και στο Πανεπιστήμιο.

Από το «Κρυφό Σχολειό» στο Μουσείο

Το 1975, στο πλαίσιο σχολικής εργασίας, δημιούργησε το «Κρυφό Σχολειό» – την πρώτη του κέρινη σκηνή. Οι θετικές αντιδράσεις τον ενθάρρυναν να συνεχίσει. Ακολούθησαν και άλλες αναπαραστάσεις και τελικά, το 1983, με το εφάπαξ του, αγόρασε τον χώρο στο Μπιζάνι και ξεκίνησε να φτιάχνει το μουσείο.

Έχτισε από το μηδέν τον χώρο, ακολουθώντας την τοπική αρχιτεκτονική και οργανώνοντας τον χώρο σε επίπεδα με σκηνοθετημένες αίθουσες. Το μουσείο άνοιξε το 1995 και από τότε χιλιάδες επισκέπτες το επισκέπτονται κάθε χρόνο.

Τα εκθέματα και η ιστορική διαδρομή

Το μουσείο περιλαμβάνει σκηνές από:

• Την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821 (Κρυφό Σχολειό, Φιλική Εταιρεία, Κλέφτες και Αρματολοί)
• Τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μάχη της Κρήτης, Ρούπελ, Γυναίκες της Πίνδου)
• Την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τη Μικρά Ασία και την Κύπρο

Ο ίδιος έλεγε: «Θέλω να κάνω Ιστορική Αγωγή, μνήμη Ιερή όλων των ηρωικών μορφών και γεγονότων που έζησαν μέσα μου».

Η παρακαταθήκη του Παύλου Βρέλλη

Το έργο του συνεχίζει να ζει και να συγκινεί. Αν και η επίσημη πολιτεία δεν τον τίμησε όσο του άξιζε, η αγάπη του κόσμου τον δικαίωσε. Πέθανε στις 23 Ιουλίου 2010, έχοντας αφήσει πίσω του ένα πολιτιστικό μνημείο μοναδικό για την Ελλάδα και τον κόσμο.