Τι θα συμβεί αν γίνει πόλεμος στην Ελλάδα και πώς γίνεται επιστράτευση;

Τι προβλέπεται αν ξεσπάσει πόλεμος στην Ελλάδα; Πώς γίνεται η επιστράτευση και τι σημαίνει «κατάσταση πολιορκίας»; Ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση όσων ισχύουν βάσει Συντάγματος και νόμων, σε ένα σενάριο που όλοι ελπίζουμε να παραμείνει θεωρητικό.

Τι συμβαίνει αν η χώρα εμπλακεί σε πόλεμο

Οι εικόνες πολέμου που φτάνουν από άλλες περιοχές του κόσμου προκαλούν εύλογα την απορία: Τι θα γινόταν αν η Ελλάδα βρισκόταν σε ανάλογη κατάσταση; Πώς θα αντιδρούσε το κράτος; Τι μέτρα θα λαμβάνονταν για τον πληθυσμό και τη δημόσια τάξη;

Το σενάριο ενός πολέμου ενεργοποιεί συγκεκριμένες προβλέψεις του Συντάγματος και της νομοθεσίας, που προβλέπουν την αναστολή ελευθεριών, τη δράση των Ενόπλων Δυνάμεων και την επιστράτευση των εφέδρων.

Ποια συνταγματικά άρθρα αναστέλλονται σε περίοδο πολέμου

Σύμφωνα με το άρθρο 48 του Συντάγματος, σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης λόγω εξωτερικού κινδύνου ή άμεσης απειλής για την εθνική ασφάλεια, η Βουλή μπορεί, μετά από πρόταση της κυβέρνησης, να ενεργοποιήσει τον νόμο για την «κατάσταση πολιορκίας».

Αυτό οδηγεί στην αναστολή βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όπως:

• Ελεύθερη μετακίνηση και πρόσβαση στη χώρα (άρθρο 5 παρ. 4)
• Προσωπική ασφάλεια και δικαίωμα του φυσικού δικαστή (άρθρα 6 και 8)
• Προστασία κατοικίας και ιδιωτικής ζωής (άρθρο 9)
• Δικαίωμα συνάθροισης και συνεταιρισμού (άρθρα 11 και 12)
• Ελευθερία του Τύπου (άρθρο 14), με δυνατότητα λογοκρισίας και περιορισμού πρόσβασης σε social media όπως Facebook και Twitter
• Απόρρητο επικοινωνιών (άρθρο 19)
• Εργασιακά δικαιώματα για συλλογικές συμβάσεις (άρθρο 22 παρ. 3)
• Συνδικαλιστικά δικαιώματα (άρθρο 23)
• Δίκες και στρατοδικεία (άρθρα 96 παρ. 4 και 97)

Η απόφαση δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο

Η Βουλή, με αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών, αποφασίζει για την επιβολή κατάστασης πολιορκίας και καθορίζει τη διάρκειά της, η οποία δεν υπερβαίνει τις 15 ημέρες. Η ανανέωση απαιτεί πλειοψηφία 151 βουλευτών.

Αν η Βουλή δεν μπορεί να συνεδριάσει, το Υπουργικό Συμβούλιο μπορεί να εκδώσει Προεδρικό Διάταγμα, που πρέπει να εγκριθεί εντός 15 ημερών. Η απόφαση αυτή δεν ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη, αφού θεωρείται κυβερνητική πράξη. Αξίζει να σημειωθεί ότι η «κατάσταση πολιορκίας» δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στην Ελλάδα υπό το ισχύον Σύνταγμα.

Ο στρατός αναλαμβάνει εξουσίες της πολιτικής ηγεσίας

Ο Ν. 566/1977 περιγράφει τη λειτουργία του κράτους σε περίοδο πολέμου. Σύμφωνα με αυτόν, ο Στρατός αναλαμβάνει την ευθύνη για την ασφάλεια, τη δημόσια τάξη και την αστυνομία, εφόσον το κρίνει αναγκαίο.

Μεταξύ άλλων, μπορεί να:

• Κάνει έρευνες σε σπίτια χωρίς ένταλμα και παρουσία δικαστικού
• Συλλαμβάνει χωρίς ένταλμα
• Μετακινεί ή περιορίζει ύποπτα άτομα
• Διαλύει συναθροίσεις, σωματεία και απεργίες
• Ασχολείται με τη δίκη αδικημάτων σχετικών με την ασφάλεια μέσω στρατιωτικών δικαστηρίων

Θανατική ποινή σε καιρό πολέμου

Παρότι η θανατική ποινή έχει καταργηθεί εν καιρώ ειρήνης, σε περίοδο πολέμου μπορεί να επιβληθεί. Ο νόμος ορίζει ότι δεν μπορεί να εκτελεστεί πριν περάσουν τουλάχιστον 10 ημέρες από την απόφαση του δικαστηρίου.

Πώς λειτουργεί η επιστράτευση στην Ελλάδα

Σε περίπτωση κρίσης, η χώρα μπορεί να προχωρήσει είτε σε γενική είτε σε μερική επιστράτευση. Στην πρώτη περίπτωση καλούνται όλοι όσοι είναι ικανοί να υπηρετήσουν. Στη δεύτερη, ενεργοποιούνται συγκεκριμένες σειρές εφέδρων ή ειδικότητες.

Ποιοι καλούνται πρώτοι σε μερική επιστράτευση

Η μερική επιστράτευση αφορά:

• Σειρές εφέδρων που απολύθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια
• Όσους έχουν κρίσιμες ειδικότητες: ναρκαλιευτές, ΟΥΚ, ΛΟΚ, πεζοναύτες κ.ά.

Η ειδοποίηση γίνεται με Φύλλα Ατομικής Προσκλήσεως (ΦΑΠ), που παραδίδονται από την αστυνομία, ανά πάσα στιγμή. Η παρουσίαση στη μονάδα πρέπει να γίνει άμεσα – σε 2 έως 4 ώρες για περιοχές πρώτης γραμμής.

Αν υπάρχει πρόβλημα μετάβασης, ο πολίτης πρέπει να παρουσιαστεί στο πλησιέστερο στρατόπεδο, που θα φροντίσει για τη μεταφορά του.

Τι ισχύει για την ηλικία των εφέδρων

Η επιστράτευση γίνεται σε δύο φάσεις:

• Πρώτη: έφεδροι κάτω των 41 ετών
• Δεύτερη: έφεδροι από 41 έως 45 ετών

Άνω των 45 απαλλάσσονται προσωρινά. Οι κάτοχοι «πράσινων» φύλλων πορείας καλούνται πρώτοι, ενώ οι «λευκοί» καλούνται δεύτεροι. Ειδικές περιπτώσεις περιλαμβάνουν και άλλα χρώματα, με οδηγίες που μπορεί να είναι απόρρητες.

Όλοι οι έφεδροι πρέπει να έχουν επικαιροποιημένα στοιχεία στη στρατολογική τους υπηρεσία.

Τι ισχύει σε περίπτωση γενικής επιστράτευσης

Αν κηρυχθεί γενική επιστράτευση, ισχύουν τα ίδια ηλικιακά όρια. Ωστόσο, μπορούν να αλλάξουν ανάλογα με τις ανάγκες. Όσοι είναι ικανοί να κρατήσουν όπλο, θεωρητικά καλούνται να υπηρετήσουν.

Τι έγγραφα πρέπει να έχει μαζί του ο έφεδρος

• Το ΦΑΠ
• Το Ειδικό Φύλλο Πορείας (ΕΦΠ)
• Το Βιβλιάριο Μεταβολών και Εκπαίδευσης (αν υπάρχει)
• Αστυνομική ταυτότητα και επιστρατευτικά έγγραφα
• Στρατιωτικό και πολιτικό δίπλωμα οδήγησης (αν υπάρχουν)
• Μεταλλική ταυτότητα
• Πτυχία, πιστοποιήσεις, αν είναι διαθέσιμα

Τι πρέπει να πάρει μαζί του

• Ξηρά τροφή για 2-3 ημέρες
• Μικρό σακίδιο με είδη υγιεινής

Αν και όλοι ευχόμαστε να μην έρθει ποτέ η ανάγκη για κάτι τέτοιο, η καλή ενημέρωση και ετοιμότητα είναι κρίσιμες σε τέτοιες συνθήκες.