Κυριακή της Πεντηκοστής: Τι γιορτάζουμε πριν έρθει το Άγιο Πνεύμα – Τα έθιμα στην Ελλάδα

Η Κυριακή της Πεντηκοστής είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, τιμώντας τη στιγμή που το Άγιο Πνεύμα ήρθε στους Αποστόλους. Η μέρα αυτή έχει θεολογικό, αλλά και λαογραφικό χαρακτήρα, με έθιμα που κρατούν μέχρι σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Η εβραϊκή ρίζα της Πεντηκοστής και η χριστιανική της σημασία

Η Πεντηκοστή προέρχεται από την εβραϊκή γιορτή Shavuot, η οποία τιμά την παράδοση των Δέκα Εντολών στον Μωυσή στο όρος Σινά. Γιορτάζεται πενήντα ημέρες μετά το Πάσχα και, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη (Έξοδος 34:22 και Λευιτικόν 23:15-25), ήταν η στιγμή της προσφοράς των πρώτων καρπών στο Ναό.

Στον Χριστιανισμό, η Πεντηκοστή θεωρείται η «γενέθλια ημέρα» της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε στους Αποστόλους σε μορφή πύρινων γλωσσών και τους ενέπνευσε να κηρύξουν. Μετά το συγκλονιστικό κήρυγμα του Πέτρου, τρεις χιλιάδες άνθρωποι βαπτίστηκαν και σχηματίστηκε η πρώτη χριστιανική κοινότητα στα Ιεροσόλυμα, όπως καταγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων (2:1-41).

Η προσμονή του Αγίου Πνεύματος από τους πρώτους πιστούς

Μετά την Ανάληψη του Χριστού, περίπου 120 άτομα – ανάμεσά τους οι Απόστολοι, η Παναγία και άλλοι μαθητές – συγκεντρώθηκαν στο υπερώο του σπιτιού στο Όρος των Ελαιών. Εκεί προσεύχονταν καθημερινά, αναμένοντας την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Ιησού. Παράλληλα, εξέλεξαν τον Ματθία για να συμπληρωθεί η δωδεκάδα των Αποστόλων.

Η τελετουργία της Πεντηκοστής σήμερα

Η Πεντηκοστή από τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού συνδέθηκε με τα βαπτίσματα των κατηχουμένων. Στις μέρες μας, το κύριο χαρακτηριστικό της ημέρας είναι ο «Εσπερινός της Γονυκλισίας» που τελείται μετά τη Θεία Λειτουργία. Κατά τη διάρκεια αυτής της ιδιαίτερης ακολουθίας, οι πιστοί γονατίζουν και προσεύχονται, ζητώντας φώτιση και δύναμη από το Άγιο Πνεύμα, ενώ ψάλλονται ειδικοί ύμνοι αφιερωμένοι στο Τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδας.

Τα ξεχωριστά έθιμα της Πεντηκοστής στην Ελλάδα

Ανώγεια Ρεθύμνου: Μνήμη και ζωή ενώνονται σε ένα έθιμο

Στα Ανώγεια της Κρήτης, η Πεντηκοστή είναι αφιερωμένη στη μνήμη των νεκρών. Οι γυναίκες πηγαίνουν στην εκκλησία κρατώντας καλάθια με γλυκοκουλούρες, καρυδόφυλλα και τυρί, τα οποία ευλογούνται και αφιερώνονται στους αποθανόντες. Το τυρί προέρχεται από τους τοπικούς κτηνοτρόφους, οι γλυκοκουλούρες είναι τρεις προς τιμήν της Αγίας Τριάδας και τα φύλλα καρυδιάς συμβολίζουν την πίκρα του χωρισμού από τους αγαπημένους. Με αυτά καθαρίζονται και στολίζονται οι τάφοι, καθώς πιστεύεται πως οι ψυχές επιστρέφουν στον κάτω κόσμο πενήντα μέρες μετά την Ανάσταση.

Ζάκυνθος: Η εντυπωσιακή Γκιόστρα και η ιστορική αναβίωση

Στη Ζάκυνθο, την Κυριακή της Πεντηκοστής αναβιώνει το μεσαιωνικό έθιμο της Γκιόστρα. Πρόκειται για ιππικούς αγώνες δεξιοτεχνίας, στους οποίους συμμετέχουν έφιπποι διαγωνιζόμενοι από την Ελλάδα αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο διαγωνιζόμενος πρέπει, μεταξύ άλλων, να πετύχει με το κοντάρι έναν κρίκο κρεμασμένο σε ειδική κατασκευή. Η Γκιόστρα ξεκίνησε στην Ιταλία τον 16ο αιώνα και μεταφέρθηκε στα Ιόνια Νησιά, όπου οι αριστοκράτες της εποχής επιδείκνυαν τις ικανότητές τους. Αξιοσημείωτο είναι πως εκείνη την ημέρα, επιτρεπόταν στις γυναίκες να εμφανίζονται στα παράθυρα των σπιτιών τους – κάτι σπάνιο για τα ήθη της εποχής.

Η Πεντηκοστή, εκτός από θρησκευτική, παραμένει μια ζωντανή γιορτή που διατηρεί την επαφή με τις ρίζες της, ενώνοντας την πίστη, την ιστορία και την πολιτιστική μας παράδοση.