Ποιους δεν μνημονεύουμε το Ψυχοσάββατο

Το Ψυχοσάββατο είναι μια ιδιαίτερη ημέρα αφιερωμένη στη μνήμη των κεκοιμημένων, με ξεχωριστή σημασία για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Δεν είναι όμως όλοι οι αποθανόντες που μνημονεύονται αυτή τη μέρα, καθώς η εκκλησιαστική παράδοση βάζει συγκεκριμένα όρια.

Πότε είναι τα Ψυχοσάββατα

Η ονομασία Ψυχοσάββατο αναφέρεται στο Σάββατο πριν από την Κυριακή των Απόκρεω και στο Σάββατο πριν από την Πεντηκοστή. Οι ημερομηνίες τους αλλάζουν κάθε χρόνο, αφού εξαρτώνται από το πότε πέφτει το Πάσχα.

Καθώς το Πάσχα είναι κινητή εορτή, τα Ψυχοσάββατα μετακινούνται αναλόγως. Το 2025, το πρώτο Ψυχοσάββατο είναι στις 22 Φεβρουαρίου, δηλαδή 57 ημέρες πριν από την Ανάσταση. Το δεύτερο είναι στις 7 Ιουνίου, 48 ημέρες μετά το Πάσχα.

Η σημασία των δύο μεγάλων Ψυχοσάββατων

Αν και κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένο στις ψυχές των αποθανόντων, η Εκκλησία ξεχωρίζει δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα, τα οποία αφιερώνονται ειδικά σε όλους τους κεκοιμημένους, με την ελπίδα της Ανάστασής τους στη Δευτέρα Παρουσία.

Ποιοι δεν μνημονεύονται

Η εκκλησιαστική παράδοση ορίζει δύο κατηγορίες ανθρώπων που δεν μνημονεύονται κατά τα Ψυχοσάββατα:

Η πρώτη κατηγορία είναι όσοι έχουν πεθάνει χωρίς να έχουν βαπτιστεί. Το βάπτισμα αποτελεί βασικό μυστήριο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γι’ αυτό και οι αβάπτιστοι δεν περιλαμβάνονται στα μνημόσυνα.

Η δεύτερη κατηγορία αφορά εκείνους που, με δική τους απόφαση όσο ζούσαν, επέλεξαν την αποτέφρωση των σορών τους μετά θάνατον.

Πώς τιμούνται οι νεκροί

Τα Ψυχοσάββατα τιμώνται από τους πιστούς με ποικίλες παραδοσιακές πράξεις: τελούνται μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους, προσφέρονται κόλλυβα και δίνονται ελεημοσύνες στους φτωχούς — η γνωστή πράξη του «ψυχικού». Την ημέρα αυτή, το έθιμο δεν επιτρέπει την εργασία.

Το νόημα του Ψυχοσάββατου πριν την Απόκρεω

Το πρώτο Ψυχοσάββατο, εκείνο πριν την Κυριακή των Απόκρεω, έχει ιδιαίτερο νόημα. Η επόμενη μέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία, τη φοβερή ημέρα όπου όλοι θα σταθούν μπροστά στον Θεό για να κριθούν.

Για τον λόγο αυτό, μέσα από τα Μνημόσυνα οι πιστοί παρακαλούν τον Κύριο να δείξει έλεος και κατανόηση όχι μόνο στους ζωντανούς αλλά και στους κεκοιμημένους. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Εκκλησία, προσευχόμαστε ώστε να μας κατατάξει όλους στην Ουράνια Βασιλεία Του.

Ποιοι τιμώνται στη μνήμη αυτή

Κατά τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα, η Εκκλησία καλεί όλους σε μια παγκόσμια ανάμνηση εκείνων που πέθαναν «ευσεβώς επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου». Συγκεκριμένα μνημονεύονται:

• Όσοι πέθαναν πρόωρα, σε ξένες χώρες, στη θάλασσα ή στη στεριά.
• Εκείνοι που χάθηκαν από ασθένειες, πολέμους, παγετούς, σεισμούς ή άλλες θεομηνίες.
• Όσοι κάηκαν ή αγνοούνται.
• Εκείνοι που δεν είχαν συγγενείς ή οικονομικούς πόρους ώστε να τελεστούν μνημόσυνα στη μνήμη τους.

Με τον τρόπο αυτό, η Εκκλησία εκφράζει τη συμπόνια της προς όλους τους ανθρώπους, αναγνωρίζοντας την κοινή μοίρα του θανάτου και την ανάγκη για ελπίδα και συγχώρεση.