Άγιος Ισίδωρος Χίου: Ο Αη Σίδερος, το μαρτύριο και το δάκρυ της μαστίχας – Τον τιμά σήμερα (14/05) η Εκκλησία

Ο Άγιος Ισίδωρος της Χίου τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Μαΐου από την Ορθόδοξη Εκκλησία και τη λαϊκή παράδοση. Η μορφή του συνδέεται στενά με την ιστορία του νησιού, το μαρτύριό του και ένα από τα πιο χαρακτηριστικά του προϊόντα: τη μαστίχα.

Η ιστορία του Αγίου Ισιδώρου μέσα από την πίστη και την παράδοση

Ο Άγιος Ισίδωρος είναι μια από τις σημαντικότερες θρησκευτικές μορφές της Χίου, και η μνήμη του τιμάται με σεβασμό και πίστη. Το πρόσωπό του αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για την τοπική κοινωνία αλλά και για πολλές περιοχές του Αιγαίου.

Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με ρίζες από τη Χίο, βρέθηκε στο νησί το 250 μ.Χ. ως μέλος του ρωμαϊκού ναυτικού, την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορα Δεκίου. Όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν Χριστιανός και διατηρούσε επαφές με τη χριστιανική κοινότητα της Χίου, η πίστη του έγινε αιτία διωγμού.

Τοπική λαϊκή μνήμη και τιμή

Το λαϊκό δίστιχο που λέγεται στα χωριά της Χίου κάθε χρόνο στις 14 Μαΐου αποτυπώνει τη λατρεία που αποδίδεται στον Άγιο:

«Στίς δεκατέσσερις τοῦ Μᾶ’ τ’ Ἁγιοῦ Σιδέρου σκόλη
πανηγυράκι ν γίνεται ἀπ’ ὄξω ἀπ’ τό Νεχῶρι μαζεύοντεν ἀφ’ τά χωριὰ κι ἀπό τήν χῶραν, ὅλοι».

Οι Χιώτες συρρέουν στις εκκλησίες αφιερωμένες στον Άγιο, οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στο νησί αλλά και σε άλλα του Αιγαίου, όπως στη Λέσβο, τη Σάμο, την Ικαρία, τη Ρόδο και τη Νάξο.

Αντιμέτωπος με την εξουσία για την πίστη του

Ο ναύαρχος Νουμέριος, διοικητής του στόλου, κάλεσε τον Ισίδωρο να αποκηρύξει την πίστη του. Εκείνος όμως παρέμεινε σταθερός. Ακόμα και όταν επιστρατεύτηκε ο ίδιος του ο πατέρας για να τον μεταπείσει, ο Ισίδωρος δεν λύγισε.

«Δεν μπορώ να αρνηθώ τον Χριστό μου», φέρεται να είπε στον πατέρα του. Βλέποντας ότι οι προσπάθειές του ήταν μάταιες, ο πατέρας απευθύνθηκε στον Νουμέριο ζητώντας να βασανίσει τον γιο του.

Το μαρτύριο και ο θάνατος του Αγίου

Ο Ισίδωρος φυλακίστηκε και βασανίστηκε σκληρά. Τελικά αποκεφαλίστηκε στις 14 Μαΐου του 250 μ.Χ., ημερομηνία που έκτοτε τιμάται από την Εκκλησία.

Κατά μια εκδοχή που αναφέρει η ερευνήτρια Τασσώ Γαΐλα, ο θάνατός του δεν ήρθε από το χέρι των Ρωμαίων αλλά του ίδιου του πατέρα του. Σε μια ύστατη προσπάθεια να τον πείσει να αλλαξοπιστήσει, τον πήγε στην εξοχή. Εκεί, κάτω από ένα δέντρο και μετά από έντονο διαπληκτισμό, τον δολοφόνησε.

Το δάκρυ των σκίνων και η μαστίχα

Το συγκλονιστικό τέλος του Ισιδώρου συνδέθηκε με ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της χιώτικης ταυτότητας: τη μαστίχα. Σύμφωνα με την παράδοση, το δέντρο κάτω από το οποίο σκοτώθηκε «δάκρυσε» από θλίψη, και από τα δάκρυα αυτά προήλθε η αρωματική ρητίνη της μαστίχας.

Η παράδοση αυτή συνοδεύει και την εναλλακτική εκδοχή κατά την οποία ο Ισίδωρος μαρτύρησε από τους άνδρες του Νουμέριου. Οι σκίνοι, συγκλονισμένοι από το γεγονός, άρχισαν να στάζουν ευωδιαστά δάκρυα.

Η μαστίχα εξακολουθεί να παράγεται μόνο στη νότια Χίο, εκεί όπου μαρτύρησε ο Άγιος, γεγονός που ενισχύει τη σύνδεση του προϊόντος με το πρόσωπό του.

Το όνομα που έγινε δύναμη

Το όνομα Ισίδωρος έχει παρετυμολογηθεί από τον λαό ως Άγιος Σίδερος. Η λαϊκή πίστη λέει ότι όποιος προσεύχεται σε αυτόν αποκτά «σιδηρά» υγεία. Έτσι πολλοί προσκυνητές αφιερώνουν τάματα στον Άγιο ζητώντας προστασία και αντοχή.

Η τιμή στο πρόσωπό του είναι έντονη στα νησιά του βόρειου και νοτιοανατολικού Αιγαίου, από τη Λήμνο και τη Λέσβο μέχρι τη Ρόδο.

Ο πρώτος ναός και τα μνημεία στη μνήμη του

Η πρώτη βασιλική αφιερωμένη στον Άγιο χτίστηκε στη Χίο τον 5ο αιώνα, στην περιοχή Λέτσαινα. Ήταν μια τρίκλιτη βασιλική με εντυπωσιακά ψηφιδωτά και μαρμάρινα γλυπτά που είχαν έρθει από την Κωνσταντινούπολη.

Όπως εξήγησε η Όλγα Βάσση, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χίου: «Η πρώτη βασιλική ιδρύθηκε στο σημείο που τάφηκε ο Ισίδωρος. Αργότερα, τη θέση της πήρε μια σταυροειδής εκκλησία με τρούλο». Το προσκύνημα στη μνήμη του με τα χρόνια περιορίστηκε, ενώ δύο ισχυροί σεισμοί –ένας τον 14ο αιώνα και ένας στα τέλη του 19ου– κατέστρεψαν σημαντικό μέρος του ναού.

Τα ψηφιδωτά δάπεδα και τα γλυπτά που διασώθηκαν μαρτυρούν τη λαμπρότητα και τη σημασία που είχε για τους πιστούς το ιερό αυτό προσκύνημα.