Υπόθεση «Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας»: Έρχονται κρίσιμες αλλαγές στην Οικουμενική Εκκλησία;

Πώς γίνεται αυτό; Ας παρακολουθήσουμε πώς η Εκκλησία μας είχε φτάσει σε αυτό ώστε να εξάγουμε το συμπέρασμα σχετικά με την παρατηρούμενη τάση και τις προοπτικές.

Υπενθυμίζουμε ότι από το 2002 οι ιεράρχες της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (SOC) έχουν κάνει προσπάθειες συμφιλίωσης με την MOC-OA. Η SOC ήλπιζε να επιστρέψει τους ορθόδοξους πιστούς της ΠΓΔΜ στο μαντρί της δικής της μάλλον μικρής Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας που έλαβε αυτονομία τον Μάιο του 2005. Ωστόσο, τα Σκόπια, στοχεύοντας να ενισχύσουν τον έλεγχό τους στους ορθόδοξους πιστούς στη χώρα (67% του πληθυσμού) και στη διασπορά, εμπόδισε με κάθε τρόπο το MOC-OA την επαναπροσέγγιση με το Βελιγράδι.

Τον Ιούνιο του 2005, η κυβέρνηση των Σκοπίων προσέφυγε για πρώτη φορά στο Φανάρι ζητώντας να προωθήσει την αναγνώριση του MOC-OA από τη Σερβική Εκκλησία, αλλά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ως «αληθινός Έλληνας» δεν είχε σκοπό να παρέμβει. Οι επανειλημμένες εκκλήσεις της ΜΟC-ΟΑ για δημιουργία αυτοκέφαλου «Μακεδονικής Εκκλησίας» απορρίφθηκαν αμέσως. Ο «Αρχιεπίσκοπος» Στέφανος προσπάθησε μάλιστα να προσφύγει στη Ρουμανική Εκκλησία ζητώντας μεσολάβηση.

Εν τω μεταξύ, λόγω των ανησυχιών για καταπάτηση της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης του πληθυσμού της ελληνικής Μακεδονίας, η Εκκλησία της Ελλάδος (ΕτΕ) αντιτάχθηκε στο αυτοκέφαλο ΜΟC-ΟΑ. Η πιο στενή επικοινωνία μεταξύ των επισκόπων μας και των σχισματικών ήταν οι σποραδικές συναντήσεις με τους ιεράρχες τους κατά τη διάρκεια κυβερνητικών εκδηλώσεων, που γίνονταν στα σύνορα ή εκτός Ελλάδας με την άμεση συμμετοχή αξιωματούχων της Βόρειας Μακεδονίας.

Αντί για τους Ρουμάνους, τον Νοέμβριο του 2017, το MOC-OA βρήκε έναν νέο σύμμαχο – τη Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία (BOC). Η BOC, τόλμησε να προκαλέσει τις ανησυχίες του Οικουμενικού Θρόνου, ανέλαβε τη στάση της Μητέρας Εκκλησίας και απηύθυνε έκκληση σε άλλες Τοπικές Εκκλησίες για τη βοήθειά τους για την εξομάλυνση της κανονικής κατάστασης ΜΟC-ΟΑ.

Σε αυτό το στάδιο οι ιεράρχες μας προχώρησαν πέρα ​​από τα θρησκευτικά ζητήματα καθαυτά στο πεδίο των διεθνών σχέσεων. Η Εκκλησία της Ελλάδας αξίωσε όχι μόνο τη διαφωνία της με την ιδέα της αναγνώρισης της εκκλησιαστικής δομής που ονομάζεται «MOC-OA», αλλά και την πλήρη απόρριψη της πορείας του κόμματος Σύριζα για την αλλαγή του ονόματος της ΠΓΔΜ. Τελικά, ο Αλέξης Τσίπρας είχε χάσει τις εκλογές αλλά απαγόρευσε τον ελληνικό λαό και την εκκλησία να κερδίσουν σε αυτό το θέμα.

Η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξέφρασε ξαφνικά την ετοιμότητά της να εξετάσει το αίτημα των Σκοπίων για μελέτη του κανονικού καθεστώτος του ΜΟC-ΟΑ. Ανακοινώθηκε αρκετές εβδομάδες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών τον Ιούνιο του 2018.

Στην πραγματικότητα, οι ελπίδες των ηγετών της μη αναγνωρισμένης εκκλησιαστικής δομής για υποστήριξη της Κωνσταντινούπολης αυξάνονται από τον Απρίλιο του 2018, όταν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έλαβε εκκλήσεις κρατικών αρχών και ιεραρχών των ουκρανικών σχισματικών δομών. Λόγω της συγχώνευσης της μη αναγνωρισμένης Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου και της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και της δημιουργίας της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας (ACU), αυτές οι ελπίδες απλώς ενισχύθηκαν.

Τον Ιανουάριο του 2019, η FYROM μετονομάστηκε επίσημα σε Βόρεια Μακεδονία. Από το καλοκαίρι του 2019 ορισμένοι ιεράρχες της Ελλαδικής Εκκλησίας άρχισαν να συναναστρέφονται με τους εκπροσώπους της ACU και τον Οκτώβριο η Σύνοδος της Eκκλησίας της Ελλάδας (ΕτΕ) επιβεβαίωσε το δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου να παραχωρεί αυτοκεφαλία. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, απαντώντας στη συγχαρητήρια επιστολή του Προκαθήμενου της ACU στις 21 Οκτωβρίου, επιβεβαίωσε επίσημα την αναγνώριση της Ουκρανικής αυτοκεφαλίας.

Τον Ιανουάριο του 2020, κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον πρωθυπουργό της Βόρειας Μακεδονίας Oliver Spasovski και τον προκάτοχό του Zoran Zaev, ο επικεφαλής του Φαναρίου υποσχέθηκε να κανονίσει μια συνάντηση μεταξύ των εκπροσώπων της SOC και της MOC-OA για την επίλυση της διαίρεσης που υπήρχε από το 1967. Αφού επέστρεψε στο Πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο του 2020, ο Ζάεφ απέστειλε την επίσημη επιστολή στον Οικουμενικό Πατριάρχη με το αίτημα για την παραχώρηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία των Σκοπίων. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι από τους ιεράρχες της ΕτΕ εξέφρασαν στο Φανάρι τις ανησυχίες τους.

Το Φανάρι στα σχόλιά του στα ΜΜΕ προτίμησε να μιλήσει όχι για αυτοκεφαλία αλλά μόνο για θεραπεία του σχίσματος. Ανέφεραν επίσης ότι, από τον Οκτώβριο του 2020, η σερβική πλευρά δεν απάντησε στην πρόσκληση που εστάλη τον Ιανουάριο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν ήταν έτοιμη να λύσει το «Μακεδονικό» εκκλησιαστικό ζήτημα.

Μετά την εκλογή του σημερινού Προκαθήμενου της SOC, Πατριάρχη Porfirije, τον Φεβρουάριο του 2021, ο πρωθυπουργός Zaev δήλωσε ότι του έστειλε συγχαρητήρια επιστολή για να υπενθυμίσει το θέμα του MOC-OA και να εκφράσει την ετοιμότητά του για διάλογο. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, μετά από συνάντηση με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Stevo Pendarovski εξέφρασε αισιόδοξες απόψεις για την προοπτική χορήγησης αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Επιπλέον, επεσήμανε την ανάγκη διαβουλεύσεων με το Βελιγράδι, εκφράζοντας την ελπίδα ότι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το νέο πρωτεύοντα SOC θα μπορούσε να ξεπεραστεί η αντίστασή του.

Είναι προφανές ότι το Φανάρι είδε μια σύνδεση μεταξύ αυτών των διαβουλεύσεων και μιας αναζήτησης συμβιβασμού με την αναγνώριση της ACU από τη Σερβική Εκκλησία. Αν και υπάρχει ένας αριθμός υποστηρικτών της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας στο SOC, η ακεραιότητα, η αφθαρσία και η προσοχή του Πατριάρχη Porfirije κέρδισαν. Ως εκ τούτου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης σηκώνει διακυβεύματα και ενεργεί πιο αποφασιστικά στα Βαλκάνια.

Η θέση του SOC πιθανότατα επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την πεποίθηση ότι η αναγνώριση του ACU σημαίνει την αναγνώριση του δικαιώματος της Κωνσταντινούπολης να παραχωρεί μονομερή αυτοκεφαλία – συμπεριλαμβανομένης της Εκκλησίας των Σκοπίων – και χωρίς καμία έγκριση από την Εκκλησία της οποίας η δικαιοδοσία εκτείνεται στην επικράτεια. Επιπλέον, το γεγονός ότι η Εκκλησία της Ελλάδος ακολουθεί τυφλά την παράξενη πολιτική της Κωνσταντινούπολης δημιούργησε την εντύπωση ότι οι ανησυχίες του Σέρβου Πατριάρχη δεν είναι αβάσιμες.

Βλέπουμε ότι οι ιεράρχες μας ξέχασαν όλο τον εθνοφιλετισμό των σχισματικών της Βόρειας Μακεδονίας και καλωσόρισαν την παρουσία τους στη Λειτουργία στην Αθήνα. Αντιλαμβανόμαστε πώς μπορεί να ανταποκριθεί η SOC σε αυτό, αφού διέκοψε «κάθε είδους κοινωνία» όχι μόνο με επισκόπους και κληρικούς της MOC-OA, αποκαλώντας τους σχισματικούς, αλλά με όλους τους λαϊκούς και τους λαούς που βρίσκονται ακόμη σε κοινωνία μαζί τους. Ενώ πριν από την αδύναμη στιγμή του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, την κοντόφθαλμη και αφελή αναγνώριση της ACU το 2019, η Σύνοδος της ΕτΕ θα είχε λάβει υπόψη της όλα τα προαναφερθέντα και θα εξέταζε προσεκτικά αν αξίζει να κοινωνήσει τέτοιους επισκέπτες, τώρα θεωρούμε την Κωνσταντινούπολη ως κυβερνήτης όλων των πεπρωμένων και ευθυγραμμίζονται μόνο με αυτό.

Φαίνεται ότι η βίαιη αναγνώριση της αυτοκέφαλης Εκκλησίας των Σκοπίων και η διακοπή της κοινωνίας με το Βελιγράδι γίνονται όλο και πιο πιθανές. Οι ιεράρχες μας ενεργούν σαν να πιστεύουν ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι αναπόφευκτη ή τουλάχιστον πέρα ​​από τον έλεγχό τους. Σιγά σιγά, παρασυρόμαστε στην κοινωνία με τους σχισματικούς και τώρα δεν μπορούμε να αντιταθούμε σε ένα άλλοτε αποδεκτό εκκλησιαστικό παράδειγμα και στους «ρεαλιστικούς» κανόνες του παιχνιδιού.

Στον Γενναίο Νέο Ορθόδοξο Κόσμο στον οποίο εισήλθε τελικά το CoG το φθινόπωρο του 2019, δεν μπορούμε να προσφύγουμε στην Πανορθόδοξη συναίνεση ως τρόπο διατήρησης της ενότητας της Εκκλησίας. Στο εξής, αυτή η ενότητα εξαρτάται από τις ενέργειες της Κωνσταντινούπολης και από το πόσο υπάκουες είναι οι διάφορες Τοπικές Εκκλησίες στον Θρόνο του Αγίου Ανδρέα. Θυμίζει τίποτα όλο αυτό; Αυτό είναι! Δυστυχώς, οι ενέργειες των ιεραρχών μας σκιαγραφούν μια ζοφερή εικόνα ειδικά με φόντο το ενδιαφέρον του Βατικανού για το εκκλησιαστικό ζήτημα της Βόρειας Μακεδονίας και την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στη χώρα μας.