Θεσσαλονίκη: Το μυστικό καταφύγιο των Ναζί κάτω από το Νοσοκομείο Γεννηματάς [pics]

Στα άδυτα του μυστικού καταφυγίου των Ναζί κάτω από το Νοσοκομείο «Γ. Γεννηματάς», είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν Θεσσαλονικείς, με αφορμή το Open House 2016.

Η περιέργεια αλλά και οι μύθοι γύρω από το καταφύγιο έκαναν ανθρώπους όλων των ηλικιών να σχηματίσουν ουρές για να δουν από κοντά ένα μέρος από το καταφύγιο των Ναζί το οποία διασώζεται μέχρι σήμερα.

H είσοδος του βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο κυλικείο του νοσοκομείου.  Ο χώρος ο οποίος χρησιμοποιείται σήμερα για να αποθηκεύονται αρχεία , είναι ιδιαίτερα στενός, όποτε οι ξεναγήσεις γίνονται ανά ομάδες περίπου 10 ατόμων

Η ιστορία και οι μύθοι

Η ιστορία του καταφύγιου ξεκινά πριν από 74 χρόνια. Το 1942 οι Ναζί κατακτητές είχαν επιτάξει το ιστορικό Νοσοκομείο της πόλης και έσκαψαν κάτω από αυτό προκειμένου να δημιουργήσουν χειρουργείο και αίθουσες νοσηλείας, οι οποίες θα προστατευόταν από πιθανές επιθέσεις.

Η αίθουσα του χειρουργείου  καθώς και η τουαλέτα διασώζονται μέχρι σήμερα σχεδόν ανεπηρέαστες από το χρόνο. Μάλιστα στο χειρουργείο υπάρχουν ακόμα συνθήματα στα γερμανικά και ζωγραφιές με πράσινο χρώμα.

Οι Γερμανοί μετά την ήττα τους στον πόλεμο φαίνεται πως κατέστρεψαν τα πάντα μέσα στο καταφύγιο προκειμένου να  μην το χρησιμοποιήσει κανείς.

Η αίθουσα αναμονής και χαλάρωσης των στρατιωτών χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος αρχείων του νοσοκομείου.

Σύμφωνα με ιστορίες και μύθους που ωστόσο δεν επιβεβαιώνονται, το καταφύγιο του «Γ. Γεννηματάς»,  συνδεόταν υπόγεια με το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος, την Πλατεία Ιπποδρομίου ακόμα και με τον Λευκό Πύργο.

Ταυτότητα και σύντομο ιστορικό του Νοσοκομείου

Με την απελευθέρωσή της το 1912 η Θεσσαλονίκη μοιάζει να είναι ένα απέραντο νοσοκομείο.

Οι τραυματίες από τους πολέμους, οι χιλιάδες προσφύγων από την Μικρά Ασία, Θράκη, Πόντο και Ρωσία καθώς και η έξαρση λοιμωδών νοσημάτων (κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής) συνθέτουν την πολύ κακή υγειονομική εικόνα της πόλης και δικαιολογούν την λειτουργία πάρα πολλών νοσοκομείων σε αυτήν.

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) αρχίζει την δράση του στην Θεσσαλονίκη ανεπίσημα από την αρχή της απελευθέρωσης , επίσημα από το 1915 και στεγάζεται σε κτίριο το οποίο βρίσκεται επί της σημερινής οδού Εθνικής Αμύνης (πρώην Χαμιδιέ). Το κτίριο αυτό είχε κτιστεί για να εξυπηρετεί της ανάγκες της έφιππης τουρκικής Σχολής Χωροφυλακής και είχε σχήμα Π. Απετελείτο από ένα κεντρικό πυρήνα και δύο πλάγιες πτέρυγες, που άφηναν μεταξύ τους μια μεγάλη αυλή για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της εφίππου τότε χωροφυλακής. Στο ισόγειο βρίσκονταν οι στάβλοι.

Μετά από αίτημα του συνδέσμου Κυριών Εθνικής Αμύνης ( σύζυγοι της Τριανδρίας Βενιζέλου, Δαγκλή, Κουντουριώτη) το τοπικό συμβούλιο του Ε.Ε.Σ. κάνει δεκτή την πρόταση για συνεργασία και την 27 η Οκτωβρίου 1916 δημοσιεύεται το επίσημο διάταγμα περί ιδρύσεως Γ΄ Στρατιωτικού Νοσοκομείου με την επωνυμία Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού» δυναμικότητας 400 περίπου κλινών.

Έτσι εξακολουθεί μέχρι το 1918 και περιθάλπει τραυματίες πολέμου, πρόσφυγες και το 1917 πυροπαθείς. Στην περίοδο προσέφερε τις υπηρεσίες του ο Άγγλος γιατρός Sir Armound Ruffer, εξ Αιγύπτου, μαζί με ομάδα Αγγλίδων νοσοκόμων. Μετά την αναχώρηση του, τον διαδέχθηκε ο έφεδρος υπίατρος χειρουργός Βασίλειος Νομικός.

Το 1919 μετά από συνεννόηση του Ε.Ε.Σ. και του υπουργείου υγειονομίας, το νοσοκομείο παραδόθηκε στην Στρατιωτική Υγειονομική Υπηρεσία.

Το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ανακαινίζεται και εξοπλίζεται με δαπάνες της Έλενας Βενιζέλου και του ζεύγους Εμμανουήλ και Βιργινίας Τσουδερού και εγκαινιάζεται στις 13.02.1923 με την επωνυμία ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ». Διαθέτει 220 κρεβάτια.

Το 1941 επιτάσσεται το κτίριο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και το Νοσοκομείο μεταφέρεται στην Καλαμαριά και στεγάζεται στο ίδρυμα Αλητόπαιδος, που έγινε το 1937 με πρωτοβουλία και ενέργειες του εισαγγελέως εφετών Ηλία Μικρουλέα, τη μετέπειτα Τεχνική Σχολή Αριστοτέλης, η οποία σήμερα χρησιμοποιείται για τις ανάγκες των Κ.Α.Π.Η. και παιδικής χαράς. Σ’ αυτό στεγάστηκαν τότε όλες οι κλινικές του νοσοκομείου, κρατικές και πανεπιστημιακές, μέχρι το 1945.

Όπως γράφει ο ιατρός Πολυζωΐδης Σταύρος:

“Οι συνθήκες λειτουργίας του ήταν δύσκολες. Η μετάβαση των γιατρών γίνονταν με το τραμ μέχρι την τελευταία στάση του Ντεπό και από κει περπατώντας αρκετή ώρα, ανάμεσα από δρομάκια και χωράφια δύσβατα. Η λειτουργία του νοσοκομείου ήταν επίσης δυσχερής λόγω ελλείψεως χώρου, υγειονομικού υλικού, φαρμάκων, ηλεκτρικού ρεύματος την ημέρα. Οι εγχειρήσεις και οι ακτινογραφίες αναγκαστικά γίνονταν το βράδυ και οι γιατροί, κυρίως οι βοηθοί, ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται συνεχώς”.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, το 1945 το νοσοκομείο επανέρχεται στο παλαιό κτίριο και προσπαθεί να λειτουργήσει κανονικότερα. Οι συνθήκες όμως και εδώ είναι πολύ δύσκολες.

Κύριος λόγος οι ελλείψεις, όχι μόνον εργαλείων και διαγνωστικών μέσων αλλά και κλινών, δεδομένου ότι οι ανάγκες περίθαλψης είναι μεγάλες. Εξυπηρετούνται την περίοδο αυτή, 1945-1950, όχι μόνον οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, αλλά ολόκληρης της Μακεδονίας και της Θράκης.

Στα εξωτερικά ιατρεία εξετάζονται και οι άρρωστοι που στέλνονται από τους “Φίλους του Στρατού” , δεδομένου ότι το Στρατιωτικό Νοσοκομείο δεν λειτουργεί. Η πείνα, η άθλια διαβίωση, ο μαυραγοριτισμός και η δύσκολη μεταφορά των ασθενών καθιστούν τα πράγματα φοβερά δύσκολα.

Σ ένα μικρό οίκημα, που βρισκόταν αριστερά της εισόδου του, προ του πολέμου του 1940 και μέχρι το 1952 οπότε κατεδαφίστηκε, στεγαζόταν αιματολογικό ερευνητικό κέντρο για τη μελέτη του ικτερώδους αιμοσφαιρικού πυρετού και της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας.

Το 1948 επισκέφτηκε το νοσοκομείο ομάδα ιατρών καθηγητών Αμερικανικών Πανεπιστημίων και πραγματοποιήθηκε διάλεξη του ειδικού ωτορινολαρυγγολόγου Herman de Wilde στο μικρό αμφιθέατρο του με θέμα: Βρογχοσκοπία και βρογχοδιάγραμμα στην παιδική ηλικία (14 Μαΐου 1948).

Το 1951 κατασκευάζεται περιμετρική πτέρυγα μέσα στην αυλή για τη δημιουργία απαραίτητων χώρων.

Το 1952 τροποποιείται ο οργανισμός του Νοσοκομείου και ιδρύεται το Α΄ Κέντρο Αιμοδοσίας (τράπεζα Αίματος) της Θεσσαλονίκης και της βορείου Ελλάδος το οποίο μεταφέρεται το 1970 στο ΑΧΕΠΑ.

Το 1974 προστίθεται νέα πτέρυγα, η οποία έλυσε πολλά προβλήματα χώρου.

Το 1978 στον μεγάλο σεισμό το Νοσοκομείο παθαίνει σοβαρές ζημιές και αναστέλλεται η λειτουργία του. Μετά τις απαραίτητες επιδιορθώσεις επαναλειτουργεί το 1980 τμηματικά.

Το 1984 παραχωρείται από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ανωτέρας σχολής Αδελφών νοσοκόμων οικόπεδο 700 τ.μ. που γειτονεύει με το Νοσοκομείο και κτίζονται τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία του. Δύο χρόνια αργότερα δωρίζεται και το κτίριο της σχολής όπου στεγάζονται οι παιδιατρικές κλινικές ( Παιδοχειρουργική, παιδιατρική, ορθοπεδική ).

Το 1986 με διυπουργικές αποφάσεις λειτουργούν 5 πανεπιστημιακές κλινικές.

Με την διοικητική παρέμβαση της ελληνικής πολιτείας για οργανωμένη παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας συνδέεται διοικητικά το κέντρο Υγείας Διαβατών με το Νοσοκομείο.

Στις 6.6.1995 μετονομάζεται, ύστερα από πρόταση του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου, σε Νομαρχιακό Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Γ. Γεννηματάς».

Σήμερα σε οικόπεδο 6.500τ.μ. είναι ανεπτυγμένες σε τέσσερα κτίρια οι εξής υπηρεσίες:

Κεντρικό κτίριο του νοσοκομείου, όπου στεγάζονται οι κλινικές, Παιδιατρική πτέρυγα (πρώην Ανωτάτη Κρατική Σχολή Νοσοκόμων), Εξωτερικά ιατρεία και κτίριο Διοίκησης.

Η ακίνητη περιουσία του νοσοκομείου προέρχεται από δωρεές του Η. Ι. Αντωνιάδη και του Τζοβαλείου Ιδρύματος.

Το πολεμικό καταφύγιο και το διατηρητέο κτίριο του «Γ. Γεννηματάς» θα μπορεί κανείς να το επισκεφθεί και το διήμερο 29-30 Νοεμβρίου όπου θα πραγματοποιηθεί νέα ξενάγηση για το κοινό στο ιστορικό κτίριο και το πολεμικό καταφύγιο, με αφορμή τις εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Νοσοκομείου, που διοργανώνονται με πρωτοβουλία της διοικήτριας του ιδρύματος, Μελπομένης Τσούγκα

Στις 28 Νοεμβρίου θα  τελεστούν τα εγκαίνια καλλιτεχνικής έκθεσης των εργαζομένων στο νοσοκομείο,  θα εκτεθούν ιστορικά κείμενα και φωτογραφίες για την επέτειο των 100 χρόνων, ενώ πρώην εργαζόμενοι θα καταθέσουν πολύτιμες μαρτυρίες.

Στις 2 Δεκεμβρίου είναι προγραμματισμένη εκδήλωση  με τίτλς «Το “Κεντρικό” Νοσοκομείο της πόλης με ιστορία και ταυτότητα στο χθες, στο σήμερα και στο αύριο», στο αμφιθέατρο του Νοσοκομείου.

Πηγές: thestival.gr, vice.gr