Ο θρύλος των Χριστουγέννων: Πώς φτάσαμε να γεμίζουμε την γαλοπούλα στο εορταστικό τραπέζι

Πότε και γιατί υιοθετήθηκε στην Ελλάδα το εν λόγω έθιμο και από πού πραγματικά προέρχεται

Γαλοπούλες, όρνιθες, χήνες, πάπιες και φραγκόκοτες φτεροκοπάνε στις αγροτικές και αστικές κουζίνες της Ελλάδας για να φέρουν την αφθονία και τη χαρά στα σπίτια.

Στις Σέρρες, ένα πρωινό των τελευταίων χρόνων της οθωμανικής κατοχής, ο πρόξενος της Ελλάδας Αντώνιος Σαχτούρης, προτού βγει για δουλειές, παράγγειλε στους ανθρώπους που είχε στη δούλεψή του «να σφάξουν τον γάλο». Αναφερόταν στην γαλοπούλα που του είχαν στείλει ως πεσκέσι και την οποία προόριζε για τους καλεσμένους του βραδινού τραπεζιού.

Ο Υδραίος Σαχτούρης δεν γνώριζε όμως ότι οι Σερραίοι τη γαλοπούλα την ονόμαζαν μισίρκα και έτσι δεν εννόησαν τι τους ζήτησε ο πρόξενος. Κατάλαβαν κάτι πολύ διαφορετικό. Με την ευκαιρία, δείτε πως θα κυμανθούν φέτος οι τιμές για το εορταστικό τραπέζι.

Όταν ο πρόξενος επέστρεψε από τη δουλειά του τον ενημέρωσαν ότι δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτε με τον γάλο, κάτι που έκανε έξω φρενών τον Σαχτούρη. Είναι δυνατόν να μην μπόρεσαν να φέρουν σε πέρας μια τόση εύκολη δουλειά; «Είχε πολύ κόσμο στο Σαράι», δηλαδή στο διοικητήριο, του δικαιολογήθηκαν. «Τι δουλειά είχε ο γάλος στο Σαράι;» αναρωτήθηκε ευλόγως ο Σαχτούρης. «Πήγε για τον ντουναμά», του είπαν. Δηλαδή για τη μεγάλη γιορτή του Σουλτάνου… Με τα πολλά βγήκε ένα νόημα.

Οι Σερραίοι, που, όπως είπαμε, δεν ήξεραν τη λέξη «γάλος», κατάλαβαν πως ο πρόξενος τους είχε παραγγείλει να σφάξουν έναν Γάλλο αξιωματικό του οθωμανικού στρατού, ο οποίος είχε μπει στο μάτι των Ελλήνων επειδή ήταν φανατικός βουλγαρόφιλος! Ευτυχώς, όπως μας πληροφορεί ο Γεώργιος Μόδης («Ο Μακεδονικός Αγών και η νεώτερη μακεδονική ιστορία», εκδ. Β’ της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών) η γιορτή απέτρεψε το διπλωματικό επεισόδιο…

Δεν είναι όμως η μοναδική φορά που έγινε παρεξήγηση εξαιτίας των πολλών ονομάτων της γαλοπούλας. Ένα άλλο πρωινό, του Νοεμβρίου αυτή τη φορά, χιλιάδες Αμερικάνοι διάβασαν έκπληκτοι στους «New York Times» ότι για την Ημέρα των Ευχαριστιών σφάχτηκαν 65.000 turkeys (Tούρκοι).

Διότι οι Αμερικάνοι τη γαλοπούλα την λένε Toύρκο. Οι Έλληνες τη λέμε γάλο ή γαλοπούλα, τη λέμε όμως και κούρκο και διάνο<ινδιάνο. Τι δουλειά έχει η Ινδία; Λέγεται ότι οι Ισπανοί κατακτητές που έφτασαν στο Μεξικό τον 17ο αιώνα συνάντησαν, μεταξύ άλλων, και γαλοπούλες. Επειδή όμως νόμιζαν ότι βρίσκονταν στις Ινδίες, τις ονόμασαν «ινδικές όρνιθες».

Εν μέσω πολλών μπερδεμάτων, η γαλοπούλα ήρθε στην Ευρώπη -και στην Ελλάδα βέβαια- και συντάχθηκε ή και αντικατέστησε τα υπόλοιπα πουλερικά, την πάπια, την κότα, τη χήνα, τον φασιανό, ακόμα και τον κύκνο, που συνήθιζαν μέχρι τότε να τρώνε στις ευρωπαϊκές χώρες. Κυρίως τις ημέρες των γιορτών η γεμιστή χήνα ήταν το σύμβολο των Χριστουγέννων, το θυμόμαστε άλλωστε και από τα παραμύθια.

Kι άλλος ένοικος στο κοτέτσι

Στη χώρα μας, το χριστουγεννιάτικο έθιμο ήθελε παρασκευές από χοιρινό, λάχανο, αλλά και πουλερικών. Ολων των πουλερικών, ακόμη και της γαλοπούλας που είναι τόσο ξενόφερτη, όσο και οι πατάτες, οι ντομάτες και τα φασόλια που ήρθαν από την αμερικανική ήπειρο. Γρήγορα έγινε ευπρόσδεκτη στα δικά μας κοτέτσια και έτυχε ιδιαίτερων περιποιήσεων.

Για παράδειγμα, στα ελληνικά αγροτικά νοικοκυριά, για να νοστιμίσει το κρέας της γαλοπούλας, συνήθιζαν να τρέφουν το πτηνό για μερικές ημέρες πριν από τη σφαγή με ξηρούς καρπούς, συνήθως καρύδια, φουντούκια και μοσχοκάρυδα. Μήπως όμως είναι το έθιμο ξενόφερτο; Ούτε αυτό ισχύει. Τα γεμιστά πουλερικά, ως εορταστικό έδεσμα, είναι μια παλιά γαστρονομική πρακτική στον τόπο μας. Υπάρχει η προφορική παράδοση που το πιστοποιεί, υπάρχουν όμως και γραπτά ντοκουμέντα.