Γκρίζα μαλλιά ή καρκίνος; Το σώμα διαλέγει

Τα γκρίζα μαλλιά ίσως δεν είναι απλώς σημάδι του χρόνου, αλλά ένας μηχανισμός άμυνας του σώματος. Νέα μελέτη από την Ιαπωνία δείχνει ότι μπορεί να αποτελούν επιλογή αυτοπροστασίας απέναντι στον καρκίνο.

Η μελέτη που αλλάζει την οπτική μας

Ερευνητές από το Ινστιτούτο Ιατρικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Τόκιο δημοσίευσαν μια μελέτη στο *Nature Cell Biology* που εστιάζει στα μελανινοβλαστικά βλαστοκύτταρα (melanocyte stem cells – McSCs).

Αυτά τα κύτταρα εντοπίζονται στο θύλακα της τρίχας και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή μελανίνης — δηλαδή της χρωστικής που δίνει το χρώμα στα μαλλιά. Με την πάροδο του χρόνου, ή λόγω βλαβών, τα McSCs μειώνονται, με αποτέλεσμα τα μαλλιά να γίνονται γκρίζα.

Όμως η μελέτη δείχνει κάτι βαθύτερο: ότι το γκριζάρισμα των μαλλιών μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας αμυντικής αντίδρασης του σώματος όταν τα κύτταρα υφίστανται double-strand breaks — δηλαδή ρήξεις και στα δύο σκέλη του DNA τους.

Όταν το σώμα επιλέγει την ασφάλεια

Όταν ένα McSC υποστεί τέτοια ζημιά, ενεργοποιεί μια διαδικασία που οι επιστήμονες αποκαλούν seno-differentiation. Δηλαδή, το κύτταρο διαφοροποιείται πρόωρα και «τελειώνει» τον κύκλο ζωής του χωρίς να πολλαπλασιαστεί ξανά.

Με αυτόν τον τρόπο το σώμα «αποσύρει» κύτταρα που ενδέχεται να γίνουν καρκινικά στο μέλλον. Έτσι όμως, μειώνεται ο πληθυσμός των McSCs και η παραγωγή μελανίνης — και τα μαλλιά γίνονται γκρίζα.

Το αντίθετο σενάριο

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι όταν τα McSCs εκτίθενται σε εξωτερικά στρεσογόνα ερεθίσματα όπως UVB ακτινοβολία ή χημικούς καρκινογόνους παράγοντες (όπως το DMBA), δεν ενεργοποιούν τη seno-differentiation.

Αντί γι’ αυτό, παραμένουν στον πληθυσμό, συνεχίζουν να διαιρούνται και, σε πολλές περιπτώσεις, αναπτύσσουν μεταλλάξεις. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για δημιουργία μελανώματος, μιας επιθετικής μορφής καρκίνου του δέρματος.

Με απλά λόγια: η γκριζάδα δείχνει πως το σώμα «διάλεξε» να ξεφορτωθεί ένα προβληματικό κύτταρο. Αν όμως το κύτταρο αποφύγει αυτή την έξοδο, μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι πιο επικίνδυνο.

Δύο δρόμοι, μία απόφαση

Η μελέτη τονίζει ότι τα McSCs μπορούν να οδηγηθούν σε δύο αντικρουόμενες καταστάσεις:

• είτε προς την αυτοπροστατευτική διαφοροποίηση και απώλεια (γκρίζα μαλλιά)
• είτε προς τη συνεχιζόμενη πολλαπλασιαστική δραστηριότητα που ενέχει κίνδυνο καρκινογένεσης (π.χ. μελάνωμα).

Η επιλογή του δρόμου εξαρτάται από το είδος και την ένταση του στρες που δέχεται το κύτταρο. Αυτή η «διπλή απόφαση» συνδέεται με τη θεωρία της ανταγωνιστικής πολυπλοκότητας (antagonistic pleiotropy), σύμφωνα με την οποία μια βιολογική διαδικασία μπορεί να έχει θετικές ή αρνητικές συνέπειες, ανάλογα με το πλαίσιο.

Τι σημαίνει αυτό για εμάς

Τα αποτελέσματα της μελέτης είναι σημαντικά, γιατί φωτίζουν νέους μηχανισμούς κυτταρικής απόκρισης στο στρες. Υποδεικνύουν ότι το σώμα μας μπορεί να διαθέτει «φυσικά φρένα» απέναντι στον καρκίνο, και το γκριζάρισμα να είναι ένα από αυτά.

Δεν σημαίνει φυσικά ότι όποιος έχει γκρίζα μαλλιά είναι προστατευμένος — ούτε ότι όσοι δεν έχουν κινδυνεύουν περισσότερο. Απλώς δείχνει ότι ο οργανισμός διαθέτει ευφυείς τρόπους να ελέγχει την ποιότητα των κυττάρων του, και μερικές φορές αυτό φαίνεται και εξωτερικά.

Τι δεν πρέπει να ξεχνάμε

Η έρευνα έγινε σε ποντίκια και δεν μπορούμε ακόμη να πούμε με σιγουριά ότι λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο στους ανθρώπους. Όμως ανοίγει έναν νέο δρόμο στη μελέτη της σχέσης ανάμεσα στη γήρανση, την κυτταρική φθορά και την καρκινογένεση.

Αν στο μέλλον καταφέρουμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή τη «διπλή απόφαση» των κυττάρων, ίσως βρούμε τρόπους να ενισχύσουμε τις αμυντικές επιλογές του σώματος πριν εμφανιστεί η νόσος.