Δεκαπενταύγουστος – Γιατί λέμε Καλή Παναγιά

Η ευχή «Καλή Παναγιά» ακούγεται συχνά αυτές τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου, όμως η προέλευσή της και το πραγματικό της νόημα έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Πίσω από αυτές τις λέξεις κρύβεται μια μακρά συνήθεια, αλλά και αρκετή γλωσσική περιέργεια.

Η σημασία των ευχών στην καθημερινότητά μας

Στη ζωή μας έχουμε καθιερώσει να ανταλλάσσουμε ευχές, άλλοτε για να εκφράσουμε την αγάπη και τον σεβασμό μας και άλλοτε απλώς επειδή το επιβάλλει η συνήθεια. Μερικές από αυτές τις ευχές τις νιώθουμε πραγματικά, ενώ άλλες τις λέμε μηχανικά, επειδή έτσι μάθαμε από τους παλαιότερους.

Όπως στο παρελθόν είχε γίνει συζήτηση για το «Καλό Παράδεισο», έτσι και τώρα αφορμή δίνει η ευχή «Καλή Παναγιά». Κανείς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς καθιερώθηκε ή ποιος ήταν ο αρχικός σκοπός της. Αν τη δούμε γραμματικά, φαίνεται παράξενη, αφού το «καλή» υπονοεί την ύπαρξη και μιας «κακής» Παναγιάς, κάτι που η ορθόδοξη πίστη απορρίπτει πλήρως.

Η παγίδα της αντίθετης σημασίας

Η λέξη «καλή» προϋποθέτει αντίθετο νόημα, και αυτό δημιουργεί προβληματισμό. Παρ’ όλα αυτά, η φράση έχει περάσει στην καθημερινή χρήση, όπως και πολλές άλλες εκφράσεις που υιοθετούμε χωρίς να σκεφτούμε τη σημασία τους. Συχνά χρησιμοποιούμε λέξεις και φράσεις για εντύπωση ή ευγένεια, χωρίς να εξετάζουμε αν η λογική τους είναι ακριβής.

Παραδείγματα πλεοναστικών εκφράσεων

Υπάρχουν αρκετές ευχές και εκφράσεις που παρουσιάζουν πλεονασμό ή λογική αντίφαση. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

* «Καλό Παράδεισο» στις κηδείες, όπου το «καλό» είναι περιττό.
* «Καλή επιτυχία», ενώ δεν υπάρχει «κακή επιτυχία».
* «Καλή λευτεριά» σε έγκυο γυναίκα, αντί για «Με το καλό να έρθει η λευτεριά».
* «Καλό ελάττωμα», που είναι καθαρά αντιφατικό.
* «Καλή πρόοδο» ή «καλή προκοπή», ενώ από τη φύση τους αυτές οι λέξεις είναι θετικές.

Παρόμοιο φαινόμενο έχουμε και σε φράσεις όπως «Βγες έξω» ή «Κατέβα κάτω», όπου η δεύτερη λέξη είναι νοηματικά περιττή. Αυτές οι εκφράσεις, παρότι δεν θεωρούνται γλωσσικά λάθη, αποτελούν νοηματικούς πλεονασμούς που η καθημερινή ομιλία έχει καθιερώσει.

Η σωστή ερμηνεία της ευχής

Στην περίπτωση της «Καλή Παναγιά», η απάντηση έρχεται από τον Άγιο Παΐσιο και άλλους σύγχρονους Πατέρες: εδώ η λέξη «Παναγιά» δεν αναφέρεται στο πρόσωπο της Θεοτόκου, αλλά στην περίοδο του Δεκαπενταύγουστου, που κορυφώνεται με την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Έτσι, η ευχή ισοδυναμεί με το «Καλό Δεκαπενταύγουστο» ή «Καλή μικρή Σαρακοστή».

Για τον Άγιο Παΐσιο, η φράση σημαίνει: «Με το καλό να φτάσουμε στον εορτασμό της Παναγιάς στους ναούς, όπου Εκείνη παρηγορεί όσους έχουν ανάγκη». Συνεπώς, θα μπορούσε να ειπωθεί και ως «Με το καλό στην Παναγιά».

Ένα έθιμο που έμεινε

Η ευχή «Καλή Παναγιά» έχει πλέον καθιερωθεί σε όλη την Ορθοδοξία της Ελλάδας, με την έννοια μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής περιόδου και όχι ενός χαρακτηρισμού προς την Παναγία.

Χρόνια πολλά και ευλογημένα σε όλους! Μακάρι να βγούμε από το φετινό καλοκαίρι πιο δυνατοί και υγιείς, με κουράγιο και υπομονή σε όσους δοκιμάζονται.

Καλό Δεκαπενταύγουστο, με υγεία και ό,τι ποθείτε. Χρόνια πολλά!

Καλή Παναγιά!