Θεοφάνια: Γιατί είναι ξεχωριστή η σημερινή ημέρα – Τι εορτάζει η Χριστιανοσύνη

Θεοφάνια: Γιατί γιορτάζεται αυτή η μέρα – Τι σημαίνει για τους Χριστιανούς

Η 6η Ιανουαρίου είναι μία από τις σημαντικότερες ημέρες για τους Χριστιανούς, καθώς η Εκκλησία τιμά τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας στον κόσμο. Η λέξη «Θεοφάνια» προέρχεται από τη φανέρωση του Θεού και η γιορτή αυτή είναι συνδεδεμένη με τη βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό.

Η σημασία των ονομάτων: Θεοφάνια, Επιφάνεια, Φώτα

Η ονομασία «Θεοφάνια» είναι η αρχαιότερη και βασίζεται στα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α’ Τιμ. γ’ 16). Το όνομα «Επιφάνεια» εμφανίζεται μεταγενέστερα και έχει τις ρίζες του σε χωρία όπως το «Επεφάνη γαρ η χάρις του Θεού» (Τίτ. β’ 11). Το βάπτισμα του Χριστού, γνωστό και ως «φώτισμα», δίνει στην εορτή τη λαϊκή ονομασία «Φώτα» ή «Άγια Φώτα».

Η βάπτιση του Ιησού και η φανέρωση της Αγίας Τριάδας

Η βάπτιση του Ιησού αποτελεί το κεντρικό γεγονός της ημέρας. Εκείνη τη στιγμή, ο Χριστός αποκαλύπτεται ως το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας. Ο λαός αποκαλεί τη γιορτή «Φώτα» λόγω του φωτός που αποδίδεται στη θεία παρουσία.

Οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος περιγράφουν την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος αμέσως μετά τη βάπτιση του Ιησού. Ο Λουκάς, αν και διαφοροποιείται ελαφρώς χρονικά, τονίζει ότι η κάθοδος του Πνεύματος συνδέεται με την προσευχή του Ιησού μετά τη βάπτισή του. Εκείνη τη στιγμή ακούγεται η φωνή του Θεού Πατέρα που επιβεβαιώνει: «Ούτος έστιν ο υιός ο αγαπητός» (Ματθ. 3,17).

Θεοφάνια στη Δύση και ο διαχωρισμός από τα Χριστούγεννα

Η γιορτή των Θεοφανείων εμφανίζεται στη Δύση στα μέσα του 4ου αιώνα. Ωστόσο, τότε ήδη υπήρχε μια ξεχωριστή εορτή για τη Γέννηση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου. Με τον καθορισμό αυτής της ημερομηνίας για τα Χριστούγεννα, η γιορτή των Φώτων καθιερώθηκε στις 6 Ιανουαρίου, κατά τον 6ο αιώνα.

Το τέλος του Δωδεκαημέρου

Η εορτή των Θεοφανείων κλείνει τον κύκλο του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τη γιορτή των Χριστουγέννων και περιλαμβάνει όλες τις ενδιάμεσες εορτές. Το θριαμβικό ύμνο της ημέρας, που ψάλλεται στην απόλυση της λειτουργίας, συνοψίζει το μεγαλείο της γιορτής:

«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι,
αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι».

Με αυτή τη γιορτή, οι πιστοί ανανεώνουν την πίστη τους και αντλούν δύναμη για το νέο έτος.