Η φράση της Μαρίας Ζαχάροβα «Θα λάβετε αυτά που αξίζετε», που απευθύνθηκε στην Ελλάδα, προκαλεί ανησυχία στην Αθήνα για το πώς μπορεί να μεταφραστεί στην πράξη η νέα αυτή στάση της Μόσχας. Για πρώτη φορά, η δήλωση δεν στράφηκε κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά στο σύνολο της χώρας, γεγονός που ανεβάζει το θερμόμετρο στην ήδη ψυχρή σχέση των δύο πλευρών.
Πολιτική που οδηγεί σε ρήξη
Η Ελλάδα φαίνεται να έχει φτάσει σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο όσον αφορά τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Κανείς με κοινή λογική δεν θα ήθελε να έχει απέναντί του μία παγκόσμια υπερδύναμη, με πυρηνικό οπλοστάσιο, μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας και στρατηγική συμμαχία με την Κίνα.
Ωστόσο, οι κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης την έχουν τοποθετήσει σε μια θέση που θυμίζει άλλες ιστορικές περιόδους έντασης με τη Μόσχα.
Ιστορικά προηγούμενα που άφησαν αποτύπωμα
Το 1919, με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, ελληνικές δυνάμεις συμμετείχαν σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Σοβιετικών σε Βεσσαραβία και Κριμαία, στο πλευρό των Δυτικών συμμάχων. Αυτή η επιλογή καταγράφηκε από τους Μπολσεβίκους, οι οποίοι λίγα χρόνια μετά έδωσαν στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στον Κεμάλ κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Υπήρξε μάλιστα σοβιετική πρόταση για μεσολάβηση στη Μικρά Ασία, την οποία οι Έλληνες απέρριψαν, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι οι μισθοί των κεμαλικών αξιωματικών καταβλήθηκαν με χρήματα του Λένιν.
Με άλλα λόγια, χωρίς τη ρωσική υποστήριξη, οι τουρκικές δυνάμεις πιθανόν να μην είχαν καταφέρει να νικήσουν τις ελληνικές. Η εμπλοκή της Ελλάδας στην Ουκρανία τότε, προκάλεσε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Νέα εποχή αντιπαράθεσης
Σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται ξανά σε τροχιά σύγκρουσης με τη Ρωσία, εξαιτίας των επιλογών της πολιτικής ηγεσίας. Η Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, δήλωσε:
«Η Αθήνα ήταν μεταξύ των πρώτων που έστειλαν όπλα και πυρομαχικά στην Ουκρανία, τα οποία οι Ουκρανοί στρατιώτες χρησιμοποιούν καθημερινά εναντίον αμάχων στο Ντονμπάς, στη Ζαπορίζια, τη Χερσώνα, την Κριμαία και σε άλλες περιοχές της νότιας Ουκρανίας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι Έλληνες ζουν σε αυτές τις περιοχές από αρχαιοτάτων χρόνων».
Αναφέρθηκε επίσης στη συμφωνία Ελλάδας – Ουκρανίας της 17ης Νοεμβρίου, η οποία, σύμφωνα με τη ρωσική πλευρά, περιλαμβάνει τη χρήση ναυτικών drones:
«Οι λεγόμενες συμφωνίες με το ναζιστικό καθεστώς του Κιέβου […] αποτέλεσαν περαιτέρω επιβεβαίωση. Αυτή η ενέργεια, όπως και πολλές άλλες αντι-ρωσικές ενέργειες της συλλογικής Δύσης […] θα λάβουν την πρέπουσα απάντηση».
Η απάντηση της Αθήνας
Από την πλευρά της, η Αθήνα απάντησε επισήμως στη ρωσική επίθεση με την εξής δήλωση:
«Η Ελλάδα στις διεθνείς της σχέσεις ενεργεί πάντοτε με γνώμονα την προσήλωση στο διεθνές δίκαιο και τον σεβασμό των κρατών. Είναι δε αυτονόητο δικαίωμα κάθε κράτους να συνάπτει διακρατικές συμφωνίες. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι συμφωνίες, όπως αυτή μεταξύ Ελλάδας και Ουκρανίας, εγγυώνται την ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια που συνιστά όρο ανθρώπινης ευημερίας. Απειλές κατά κυρίαρχων κρατών αυτοδικαίως απορρίπτονται».
Πιθανό μελλοντικό επεισόδιο με εμπλοκή Τουρκίας
Τι μπορεί να συμβεί στο εγγύς μέλλον; Σύμφωνα με εκτιμήσεις, όταν τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Τουρκία πιθανόν να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο ή την Ανατολική Μεσόγειο μέσα σε λίγους μήνες. Σε αυτό το ενδεχόμενο, η Ρωσία δεν πρόκειται να παρέμβει, ούτε να εμποδίσει μια τέτοια εξέλιξη.
Όσοι θεωρούν ότι οι ΗΠΑ ή η Ε.Ε. θα προστατεύσουν την Ελλάδα, ίσως να διαψευστούν. Χώρες όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία είναι έτοιμες να εξοπλίσουν την Τουρκία για να αποκαταστήσει την ισορροπία στον αέρα του Αιγαίου.
Η ουδέτερη στάση της Τουρκίας ευνοεί τη Μόσχα
Η Τουρκία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, έχει διατηρήσει ισορροπία στις σχέσεις της με τη Ρωσία και την Ουκρανία. Δεν έχει επιβάλει κυρώσεις ή εμπάργκο στη Μόσχα, εφαρμόζει αυστηρά τη Συνθήκη του Μοντρέ για τη Μαύρη Θάλασσα και δεν επιτρέπει στους δυτικούς στόλους να δραστηριοποιούνται εκεί.
Η στάση αυτή την έχει καταστήσει πολύτιμο συνεργάτη της Ρωσίας, με αποτέλεσμα οι ρώσοι πολιτικοί να ταξιδεύουν ελεύθερα μέσω Τουρκίας.
Η Ρωσία βλέπει Ελλάδα και Κύπρο ενιαία
Για τη ρωσική πλευρά, Ελλάδα και Κύπρος θεωρούνται ενιαίο «πακέτο». Ωστόσο, η Μόσχα είναι ακόμη πιο ενοχλημένη από τη στάση της Κύπρου, καθώς θεωρεί ότι η οικονομική της ανάπτυξη βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στη ρωσική υποστήριξη.
Διαφορετικά μέτρα και σταθμά στις αντιδράσεις
Η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης προς τη Ρωσία χαρακτηρίστηκε «σκληρή» και «ηχηρή». Αντίθετα, όταν πρόκειται για αντίστοιχες προκλήσεις από την Τουρκία, η ρητορική της Αθήνας είναι ήπια, χωρίς ένταση ή ουσία.
Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στην πεποίθηση ότι απέναντι στη Ρωσία υπάρχουν «πλάτες» από τη Δύση, ενώ απέναντι στην Τουρκία κυριαρχεί ο φόβος μήπως «θυμώσει».
Χαρακτηριστικό είναι ότι το τελευταίο διάστημα η κυβέρνηση χρησιμοποιεί ανεπίσημες διαρροές ως απάντηση στις τουρκικές προκλήσεις, αποφεύγοντας επίσημες και δυναμικές τοποθετήσεις.