Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου: Όταν η Ελλάδα πάγωσε και μπήκε στον «γύψο» (video)

58 χρόνια μετά, η επέτειος της 21ης Απριλίου μάς θυμίζει τη σκοτεινή αρχή της επταετίας της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Η Ελλάδα ξύπνησε υπό στρατιωτική κατοχή και μπήκε σε μια μακρά περίοδο φόβου και καταπίεσης.

Η νύχτα που ξεκίνησε η επταετία

Το πρωινό της 21ης Απριλίου 1967 βρήκε τη χώρα σε καθεστώς στρατιωτικού πραξικοπήματος. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Στυλιανός Παττακός και ο Νικόλαος Μακαρέζος οδήγησαν το στρατό στην ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος, επιβάλλοντας ένα καθεστώς που θα διαρκούσε επτά ολόκληρα χρόνια. Η Ελλάδα βρισκόταν τότε σε προεκλογική περίοδο, με τις εκλογές να έχουν προγραμματιστεί για τις 28 Μαΐου και την εξουσία προσωρινά στα χέρια της κυβέρνησης του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, επικεφαλής της ΕΡΕ.

Πολιτική ένταση και φόβοι για την επόμενη μέρα

Το πολιτικό σκηνικό της εποχής ήταν ήδη ασταθές. Η «Αποστασία» του 1965 και η απομάκρυνση του Γεωργίου Παπανδρέου από την εξουσία είχαν αφήσει το δημοκρατικό σύστημα πληγωμένο. Η Ένωση Κέντρου φαινόταν φαβορί στις επικείμενες εκλογές, γεγονός που ανησυχούσε το Παλάτι, συντηρητικούς στρατιωτικούς κύκλους και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο φόβος του «αναρχοκομμουνιστικού κινδύνου» οδήγησε αρκετούς στη σκέψη πως μια «προσωρινή» εκτροπή ίσως ήταν αναγκαία.

Το σχέδιο «Προμηθεύς» και η ακαριαία κατάληψη της πρωτεύουσας

Το στρατιωτικό πραξικόπημα ξεκίνησε από το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων στου Γουδή. Με άξονα το ΝΑΤΟϊκό σχέδιο «Προμηθεύς», μέσα σε λίγες ώρες τα άρματα μάχης κατέλαβαν τα κομβικά σημεία της Αθήνας. Ο στρατός υπάκουσε στις εντολές, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ο μόνος που επιχείρησε αντίσταση ήταν ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης, Γεώργιος Ράλλης, ο οποίος όμως δεν πρόλαβε να αντιδράσει ουσιαστικά. Μέχρι τις 3:30 τα ξημερώματα, η νέα τάξη πραγμάτων είχε επιβληθεί σχεδόν χωρίς αιματοχυσία.

Αιματηρές συνέπειες και μαζικές συλλήψεις

Η βία δεν άργησε να φανεί. Ο Παναγιώτης Ελής, μέλος της ΕΔΑ, δολοφονήθηκε στον Ιππόδρομο, ενώ η Μαρία Καλαυρά, μια νέα γυναίκα, σκοτώθηκε από πυρά στρατιώτη. Μέσα στις πρώτες δέκα μέρες, περισσότερα από 6.500 άτομα συνελήφθησαν. Οι περισσότεροι ήταν πολίτες με αριστερές ιδέες ή ενεργά πολιτικά στελέχη. Μαζί με τις συλλήψεις, εγκαθιδρύθηκε και η αυταρχική ρητορική του καθεστώτος: «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν».

Αντίδραση από το εξωτερικό και η στάση της CIA

Η διεθνής κοινότητα έμεινε αρχικά αποσβολωμένη. Οι ΗΠΑ έδειξαν αιφνιδιασμένες, με τον Αμερικανό πρέσβη Φίλιπ Τάλμποτ να εκφράζει τη δυσαρέσκειά του. Ωστόσο, ο σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα του απάντησε με κυνισμό: «Μα, πώς είναι δυνατόν να βιάσεις μία πόρνη;». Η φράση αυτή αποτυπώνει ξεκάθαρα τη γεωπολιτική ψυχρότητα και τις προτεραιότητες της εποχής.

Η Ελλάδα στα «δεσμά» της δικτατορίας

Η Χούντα κράτησε 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 ημέρες. Τερματίστηκε στις 23 Ιουλίου 1974, στον απόηχο του πραξικοπήματος στην Κύπρο και της τουρκικής εισβολής. Στο μεσοδιάστημα, η χώρα γνώρισε φυλακίσεις, εξορίες, βασανιστήρια και λογοκρισία. Οι δημοκρατικές ελευθερίες καταργήθηκαν, η κοινωνία φιμώθηκε και ο πολιτισμός βυθίστηκε στο σκοτάδι. Η 21η Απριλίου 1967 παραμένει σημείο αναφοράς για το τι μπορεί να σημαίνει απώλεια της δημοκρατίας.