Το ηφαίστειο στη Σαντορίνη αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες του νησιού από όλον τον κόσμο, όμως το ενδιαφέρον είναι εξίσου έντονο και για την επιστημονική κοινότητα…
Tο υπολογιστικό μοντέλο των Βρετανών έδειξε ότι όταν η στάθμη της θάλασσας στη Σαντορίνη βρίσκεται τουλάχιστον 40 μέτρα κάτω από το ύψος στο οποίο βρίσκεται σήμερα, η πιθανότητα για μια ηφαιστειακή δραστηριότητα αυξάνεται.
Μπορεί το ηφαίστειο της Σαντορίνης να αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες του νησιού από όλον τον κόσμο, όμως το ενδιαφέρον είναι εξίσου – αν όχι περισσότερο – έντονο και για την επιστημονική κοινότητα.
Σε πρόσφατη έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature Geoscience», ερευνητές με βάση τα Πανεπιστήμια του Πόρτσμουθ και του Λέστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο μελέτησαν τη δραστηριότητα του ηφαιστείου της Σαντορίνης και βρήκαν ότι η στάθμη του νερού της θάλασσας ενδέχεται να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο πότε το ηφαίστειο «ξυπνάει».
Η ιδέα ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα ενδέχεται να επηρεάζεται από τη στάθμη της θάλασσας δεν είναι καινούργια. Ωστόσο, μέχρι πρότινος οι ερευνητές μελετούσαν τα στρώματα τέφρας τα οποία συσσωρεύονται γύρω από τα ηφαίστεια ύστερα από κάθε μεγάλη έκρηξη, χρονολογώντας με αυτόν τον τρόπο την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Η δραστηριότητα ενός ηφαιστείου όμως περιλαμβάνει επίσης εκρήξεις μικρότερου μεγέθους ή ροή μικρότερου όγκου λάβας από τον ηφαιστειακό κώνο. Η ερευνητική κοινότητα, βασιζόμενη στο ελλιπές αυτό αρχείο, δεν μπορούσε να συσχετίσει με ακρίβεια την ηφαιστειακή δραστηριότητα με τη στάθμη του νερού της θάλασσας όπως αυτή καταγραφόταν σε κάθε χρονική περίοδο.
Στην περίπτωση του ηφαιστείου της Σαντορίνης, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Για το συγκεκριμένο ηφαίστειο οι γεωλόγοι διαθέτουν ένα αναλυτικό αρχείο, το οποίο περιλαμβάνει μικρές και μεγάλες εκρήξεις, καθώς και περιπτώσεις έκχυσης ηφαιστειακού υλικού οι οποίες συνέβησαν ανά περιόδους.
«Οι πρώτες παρατηρήσεις προέκυψαν από τη χρονολόγηση διαφόρων τύπων λάβας και ηφαιστειακών προϊόντων τα οποία προέκυψαν μερικές χιλιάδες χρόνια πριν» εξηγεί στο ΒΗΜΑ-Science o δρ Αντριου Μάιλς από το Τμήμα Γεωγραφίας, Γεωλογίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Λέστερ και ένας εκ των επικεφαλής της δημοσίευσης. «Οι παρατηρήσεις αυτές έκαναν ξεκάθαρο», συμπληρώνει, «ότι υπήρχε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του ύψους της στάθμης της θάλασσας και του αριθμού των ηφαιστειακών γεγονότων. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε ότι τα περισσότερα ηφαιστειακά γεγονότα συνέβησαν όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλή».
Με αφορμή αυτές τις παρατηρήσεις, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα υπολογιστικό μοντέλο το οποίο τροφοδότησαν με δεδομένα όπως η πίεση την οποία δέχεται ο ηφαιστειακός κώνος από τη μάζα νερού της θάλασσας. «Με τη βοήθεια του μοντέλου αυτού αξιολογήσαμε την επίδραση των διαφορετικών επιπέδων της στάθμης της θάλασσας στην ικανότητα του μάγματος να διαχέεται μέσω του φλοιού και να σχηματίζει ροές λάβας και εκρήξεις» σημειώνει ο ερευνητής.
Το μάγμα, δηλαδή λιωμένα πετρώματα σε εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία, βρίσκεται συσσωρευμένο στον μαγματικό θάλαμο του ηφαιστείου. Υπό την επίδραση διαφόρων γεωλογικών φαινομένων το μάγμα ανέρχεται και εκβάλλει στην επιφάνεια της Γης ως λάβα. Στην κίνηση αυτή του μάγματος συμβάλλουν διάφορα είδη πίεσης, μεταξύ των οποίων και αυτή του θαλάσσιου νερού. Υπολογίζοντας αυτές ακριβώς τις πιέσεις, το υπολογιστικό μοντέλο έδειξε ότι όταν η στάθμη της θάλασσας βρίσκεται τουλάχιστον 40 μέτρα κάτω από το ύψος στο οποίο βρίσκεται σήμερα, η πιθανότητα για μια ηφαιστειακή δραστηριότητα αυξάνεται.
Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να αυξήσουν την πιθανότητα μιας έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης; Η κλιματική κρίση αυτή καθαυτήν δύσκολα θα μπορούσε να επηρεάσει τη δραστηριότητά του, τουλάχιστον όσον αφορά τον ρόλο που διαδραματίζει η στάθμη της θάλασσας. «Δεν είναι πιθανό η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ηφαιστείου της Σαντορίνης», σημειώνει ο ερευνητής Αντριου Μάιλς, συμπληρώνοντας ότι «οι αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας είναι πολύ μικρές.
Άλλωστε, μια ενδεχόμενη αύξηση της στάθμης της θάλασσας θα αυξήσει το βάρος που ασκείται στον φλοιό της Γης και ως εκ τούτου θα καταστήσει την πιθανότητα μικρών εκρήξεων χαμηλότερη». Οσον αφορά τη σημερινή στάθμη της θάλασσας, ο ερευνητής παραμένει καθησυχαστικός: «Αν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας ηφαιστειακής δραστηριότητας, οι τρέχουσες αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας δεν καθιστούν περισσότερο ή λιγότερο πιθανό ένα τέτοιο ενδεχόμενο».