Η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία για το 2025 βρίσκει την Ελλάδα σε ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της τελευταίας δεκαετίας. Παρά τις καλές προθέσεις, τις δημόσιες δεσμεύσεις και τις πρωτοβουλίες οργανώσεων, η καθημερινότητα για πάνω από το 10% των πολιτών με αναπηρία όχι μόνο δεν έχει βελτιωθεί, αλλά γίνεται συνεχώς πιο δύσκολη. Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία προειδοποιεί με σαφήνεια: «το 2025 είναι χειρότερο από το 2024». Η προστασία δεν είναι πλέον ένα αίτημα· είναι επείγουσα ανάγκη.
Η φτώχεια απειλεί όλο και περισσότερους
Ο κίνδυνος φτώχειας στα άτομα με αναπηρία αυξάνεται σταθερά:
- 28,3% το 2021
- 33% το 2024
- και το 2025 προμηνύεται ακόμη χειρότερο
Ένα 25% ζει σε νοικοκυριά με καθαρό οικογενειακό εισόδημα κάτω από 600€ τον μήνα, χωρίς να συνυπολογίζονται τα επιδόματα. Οι μικρές αυξήσεις στα αναπηρικά επιδόματα, που δίνονται σε λίγους, δεν επαρκούν για να καλύψουν την ακρίβεια και τις βασικές ανάγκες.
Η υγειονομική κάλυψη παραμένει πολυτέλεια
Οι έρευνες της ΕΣΑμεΑ και της Eurostat δείχνουν ότι πολλά νοικοκυριά με άτομα με αναπηρία αναγκάζονται να πληρώνουν από την τσέπη τους για φάρμακα, θεραπείες ή ιατρικές πράξεις. Το ποσοστό όσων δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες υγείας τους είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Το 2025 δεν έφερε καμία ουσιαστική βελτίωση στην πρόσβαση ή τη χρηματοδότηση της περίθαλψης.
Αποκλεισμένοι από την εργασία
Παρά τις εξαγγελίες για προγράμματα απασχόλησης, τα στοιχεία δείχνουν μία συνεχιζόμενη περιθωριοποίηση:
- Το 82% των νέων 15–24 ετών με αναπηρία δεν έχει εργαστεί ποτέ
- Το 49,2% των ατόμων ηλικίας 25–34 δεν έχει καμία εργασιακή εμπειρία
Η αγορά εργασίας παραμένει σχεδόν απροσπέλαστη για τα άτομα με αναπηρία, ενώ τα προγράμματα είναι λίγα και ανεπαρκή, τόσο ως προς την εμβέλεια όσο και ως προς την αποτελεσματικότητα.
Αβέβαιο το μέλλον στην κοινωνική προστασία
Ο θεσμός του «Προσωπικού Βοηθού» παραμένει σε πιλοτικό στάδιο, χωρίς να έχει διασφαλιστεί η γενίκευσή του. Παράλληλα, το μοντέλο αποϊδρυματοποίησης παρουσιάζει σημαντικά κενά, αφού δεν υπάρχει ολοκληρωμένη Στρατηγική Συμπερίληψης και Διαβίωσης στην Κοινότητα. Την ίδια στιγμή, χιλιάδες οικογένειες σηκώνουν μόνες τους το βάρος της φροντίδας και στήριξης.
Αγωνία και πίεση από τα χρέη
Η Ελλάδα καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό ατόμων με αναπηρία που έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές: 44,5%, έναντι μόλις 10,2% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος. Η πίεση από το χρέος αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα αποκλεισμού και ανασφάλειας.
Το κόστος στέγασης φτάνει στα όρια
Το 33% των ατόμων με αναπηρία ζει σε νοικοκυριά που επιβαρύνονται υπερβολικά από το κόστος στέγασης – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν, το 2025 είναι ακόμη πιο δύσκολη χρονιά για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς στέγης.
Η προσβασιμότητα παραμένει ζητούμενο
Παρά κάποια έργα και ανακοινώσεις, η κατάσταση το 2025 είναι απογοητευτική:
- Πολλοί δημόσιοι χώροι παραμένουν μη προσβάσιμοι
- Οι συγκοινωνίες και οι υποδομές δεν εξυπηρετούν όλους
- Οι ελλείψεις ενισχύουν την κοινωνική απομόνωση
Η ΕΣΑμεΑ καταγράφει το πρόβλημα αυτό κάθε χρόνο από το 2017, χωρίς ουσιαστική πρόοδο.
Ψυχική υγεία: ένας αόρατος αγώνας
Η καθημερινή πίεση, η ανεπαρκής πρόσβαση στη φροντίδα και η ανασφάλεια οδηγούν πολλούς σε:
- άγχος
- φόβο
- απομόνωση
- αίσθηση αορατότητας
Μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία θεωρεί ότι αντιμετωπίζεται ισότιμα. Το 56,1% δηλώνει ότι βιώνει στερεότυπα, το 34% οίκτο και το 33,2% αμηχανία.
Η εκπαίδευση αφήνει πίσω τα παιδιά με αναπηρία
Με την έναρξη της σχολικής χρονιάς 2025 διαπιστώθηκαν:
- Ελλείψεις σε προσωπικό Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΕΑΕ)
- Ανεπαρκείς θέσεις Παράλληλης Στήριξης
- Κενά σε Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό και σχολικούς νοσηλευτές
- Ανεπαρκή ή ανύπαρκτα σχολικά δρομολόγια
Πολλά παιδιά με αναπηρία ξεκινούν τη φοίτηση αργότερα από τους συνομηλίκους τους ή στερούνται βασικές σχολικές εμπειρίες λόγω έλλειψης υποστήριξης.
Η στρατηγική υπάρχει αλλά δεν εφαρμόζεται
Η Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024–2030 είναι σημαντική στα χαρτιά. Αλλά για να έχει ουσία, χρειάζεται:
- αποφασιστικότητα
- σταθερή χρηματοδότηση
- ταχύτητα εφαρμογής
Το 2025, όμως, χαρακτηρίζεται από στασιμότητα και αδράνεια, με τις συνέπειες να τις βιώνουν οι ίδιοι οι πολίτες.
Η σημερινή μέρα δεν είναι γιορτή, είναι υπενθύμιση
Στην Ελλάδα του 2025 δεν υπάρχει χώρος για νέες υποσχέσεις. Η Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας δεν είναι αφορμή για γιορτές, αλλά υπενθύμιση ευθύνης:
- Ευθύνης της Πολιτείας για αξιοπρεπή διαβίωση
- Ευθύνης της κοινωνίας για σεβασμό και ισοτιμία
- Ευθύνης όλων μας να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου ο άνθρωπος προηγείται των διαδικασιών
Η ΕΣΑμεΑ το δηλώνει χωρίς περιστροφές: Δεν ζητούν προνόμια. Ζητούν δικαιώματα.
Δικαιώματα που – δυστυχώς – στην Ελλάδα του 2025 παραμένουν ακόμη ζητούμενα.