Η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα ολοένα και πιο περίπλοκο σκηνικό αεροπορικής απειλής, με τις ρωσικές επιθέσεις να κλιμακώνονται και τα διαθέσιμα μέσα άμυνας να φθίνουν. Η ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας και οι πολιτικοί περιορισμοί καθιστούν την κατάσταση πιο δύσκολη από ποτέ.
Ο πολλαπλασιασμός των επιθέσεων με drones και πυραύλους
Μέχρι πρόσφατα, 30 επιθέσεις με drones μέσα σε ένα βράδυ θεωρούνταν εξαιρετικά σπάνιες στην Ουκρανία. Πλέον, είναι η νέα καθημερινότητα. Στις 25 Μαΐου, η Ρωσία εξαπέλυσε σχεδόν 300 drones και 69 πυραύλους σε μία και μόνο νύχτα, περιγράφοντας την επίθεση ως “μαζική” και στοχεύοντας στρατιωτικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Καθώς οι ειρηνευτικές συνομιλίες δείχνουν να ναυαγούν, οι ουκρανικές δυνάμεις καλούνται να κάνουν πιο φειδωλή χρήση των διαθέσιμων πυραύλων αναχαίτισης. Το αποτέλεσμα είναι όλο και περισσότερα ρωσικά drones και πύραυλοι να πλήττουν αστικά κέντρα και κρίσιμες υποδομές.
Νέα όπλα και εξελιγμένες τεχνικές
Οι ρωσικές επιθέσεις δεν είναι πλέον μόνο πιο συχνές, αλλά και πιο σύνθετες. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι – αρκετοί από τη Βόρεια Κορέα – είναι ταχύτατοι και δύσκολα αναχαιτίζονται. Την ίδια στιγμή, η νέα γενιά drones τύπου Shahed είναι πιο φονική και ακριβής.
Τα Shahed έχουν φτάσει πλέον στην έκτη τους γενιά και διαθέτουν τεχνητή νοημοσύνη που τους επιτρέπει να επιλέγουν στόχους υψηλής προστασίας, όπως το Κίεβο. Σε πρόσφατες επιθέσεις, προκάλεσαν καταστροφές σε κτίρια, εμπορικά κέντρα και εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, συχνά χρησιμοποιώντας κεφαλές καυσίμου-αέρος ή καθυστερημένες βομβίδες.
Η ενίσχυση της ρωσικής παραγωγής και η αδυναμία της Ουκρανίας να ανταποκριθεί
Το βασικό πρόβλημα για τις ουκρανικές μονάδες αεράμυνας είναι η ποσότητα. Ενώ πέρυσι η Ρωσία παρήγαγε 300 Shahed μηνιαίως, τώρα τον ίδιο αριθμό τον κατασκευάζει σε λιγότερο από τρεις ημέρες. Σύμφωνα με την ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πρόθεση αύξησης παραγωγής σε 500 την ημέρα. Αν αυτό ισχύει, τότε επιθέσεις με 1.000 drones δεν αποκλείονται.
Ο εμπειρογνώμονας Κοστιάντιν Κριβολάπ εκτιμά πως ίσως πρόκειται για υπερβολή, αλλά παραδέχεται: «Είναι φανερό ότι οι αριθμοί θα αυξηθούν πολύ». Ακόμα και αν το μέτωπο σταθεροποιηθεί, η αεράμυνα θα συνεχίσει να δοκιμάζεται.
Αντίσταση μέσω καινοτομίας και αυτοσχεδιασμού
Σε εργαστήρια στο Κίεβο, ομάδες μηχανικών αποσυναρμολογούν drones Shahed που έχουν καταρριφθεί. Σκοπός τους είναι να μελετήσουν τα τεχνικά χαρακτηριστικά, να εφαρμόσουν αντίστροφη μηχανική και να επαναχρησιμοποιήσουν τη γνώση για την αμυντική τεχνολογία της Ουκρανίας.
Οι παγίδες για τις μονάδες «κυνηγιού drones»
Μέχρι πρότινος, drones αναχαιτίζονταν από κινητές μονάδες με φθηνά μέσα – πολυβόλα, φορητούς πυραύλους, πυροβόλα μικρής εμβέλειας. Όμως τα Shahed έχουν αναπτύξει τακτικές αποφυγής: ξεκινούν χαμηλά για να μην εντοπιστούν και ανεβαίνουν στα 2.000–2.500 μέτρα κοντά στις πόλεις – ζώνη που δεν καλύπτεται από τα μικρού διαμετρήματος όπλα.
Η Ουκρανία στρέφεται πλέον σε ελικόπτερα, μαχητικά F-16 και drones αναχαίτισης. Αυτά έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά, τουλάχιστον γύρω από το Κίεβο, όπου σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο καταρρίπτεται το 95% των επιτιθέμενων drones. Όμως το υπόλοιπο 5% προκαλεί σοβαρές ζημιές.
Το αδιέξοδο με τους βαλλιστικούς πυραύλους
Η μεγαλύτερη απειλή είναι οι βαλλιστικοί πύραυλοι. Η Ουκρανία έχει ελάχιστα μέσα να τους αναχαιτίσει, πέρα από τους Patriot PAC-3. Αυτά τα συστήματα είναι λίγα και απαιτούν τακτική συντήρηση. Από την άνοιξη του 2023, οι ουκρανικές δυνάμεις κατάφεραν να καταρρίψουν περισσότερους από 150 βαλλιστικούς πυραύλους – εντυπωσιακό επίτευγμα, δεδομένων των περιορισμένων πόρων.
Το στρατηγικό δίλημμα για τις ΗΠΑ
Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν δείχνει πλέον την Ουκρανία ως βασική προτεραιότητα. Παρά τις προσπάθειες της Lockheed Martin να αυξήσει την παραγωγή PAC-3, οι 650 πύραυλοι που παράγονται ετησίως είναι λιγότεροι από τους ρωσικούς βαλλιστικούς. Σύμφωνα με ουκρανικές πηγές, η Ρωσία έχει ήδη απόθεμα 500 βαλλιστικών πυραύλων, ενώ συνήθως χρειάζονται δύο PAC-3 για κάθε έναν.
Οι επιλογές που έχει το Κίεβο
Η Ουκρανία έχει προτείνει να ξεκινήσει η δική της παραγωγή PAC-3 με άδεια. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται άμεσα ρεαλιστικό. Η παραγωγή πρόκειται να αρχίσει στη Γερμανία, αλλά όχι πριν τα τέλη του 2026. Υπάρχουν και άλλα προγράμματα συμπαραγωγής, όμως απέχουν τουλάχιστον έναν χρόνο από την υλοποίηση.
Ο Κριβολάπ τονίζει την ανάγκη για νέα στρατηγική: «Θα πρέπει να καταστρέψουμε ρωσικά συγκροτήματα εκτόξευσης, εργοστάσια και αποθήκες. Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες».
Ο συνδυασμός αμυντικής στάσης με επιθετική δράση ίσως είναι η μόνη ρεαλιστική λύση για την Ουκρανία, σε μια στιγμή που η τεχνολογία του εχθρού εξελίσσεται ταχύτερα απ’ όσο οι πολιτικές αποφάσεις μπορούν να ακολουθήσουν.