Κωνσταντίνου και Ελένης: Πότε γιορτάζουν οι δύο μεγάλοι Άγιοι της Ορθοδοξίας

Η γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης τιμάται κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου και αποτελεί μία από τις πιο λαμπρές και σημαντικές ημέρες για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Πρόκειται για μια διπλή εορτή που τιμά τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Μέγα και τη μητέρα του, Αγία Ελένη.

Ποιοι γιορτάζουν στις 21 Μαΐου

Η φετινή εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης πέφτει ημέρα Τετάρτη και, σύμφωνα με το εορτολόγιο, γιορτάζουν τα εξής ονόματα:

Κωνσταντίνος, Κώστας, Κωστής, Κωσταντίνος, Κωνσταντίνα, Κωνσταντία, Κωσταντίνα, Κωστούλα, Ντίνα, Νάντια
Ελένη, Έλενα, Ελεάννα, Ελεάνα, Ελίνα, Λένα, Λενίτσα, Λένγκω, Λενιώ, Ελεονόρα, Ελεονώρα, Νόρα, Μαριλένα, Ελενάκι, Νίτσα, Νέλη

Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η πορεία του στην εξουσία

Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας υπήρξε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας που άνοιξε το δρόμο για την εδραίωση του Χριστιανισμού. Σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στην αυλή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, ως Χιλίαρχος. Όταν ο πατέρας του Κωνστάντιος ανέλαβε τη θέση του Αυγούστου της Δύσης και στη συνέχεια απεβίωσε το 306, ο στρατός ανακήρυξε τον Κωνσταντίνο ως διάδοχό του.

Η καθοριστική στιγμή για τον Κωνσταντίνο ήρθε όταν νίκησε τον Μαξέντιο. Ο ιστορικός Ευσέβιος αφηγείται πως λίγο πριν από τη μάχη, ο Κωνσταντίνος είδε στον ουρανό έναν σταυρό και την επιγραφή «εν τούτῳ νίκα». Πιστεύοντας πως είχε τη θεϊκή εύνοια, επιτέθηκε και επικράτησε.

Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και το διάταγμα των Μεδιολάνων

Μετά τη νίκη του και την ανάληψη της εξουσίας, ο Κωνσταντίνος αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη σε ένα μικρό ψαροχώρι του Βοσπόρου, όπου έχτισε την Κωνσταντινούπολη. Το 313 υπέγραψε το διάταγμα των Μεδιολάνων, με το οποίο σταμάτησαν οι διωγμοί των Χριστιανών.

Οι πρώτες αιρέσεις και η Α’ Οικουμενική Σύνοδος

Η εξάπλωση του Χριστιανισμού έφερε και εσωτερικές συγκρούσεις. Ο Άρειος, υποστηρίζοντας πως ο Χριστός δεν είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση. Ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε το 325 την Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια, η οποία καταδίκασε τις θέσεις του Αρείου.

Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, ο Άρειος κατάφερε να επηρεάσει και πάλι τον Κωνσταντίνο, με αποτέλεσμα να συγκληθούν νέες συνόδους, οι οποίες προκάλεσαν εντάσεις, καθαιρέσεις και εξορίες, όπως αυτή του Μεγάλου Αθανασίου.

Η τελευταία περίοδος της ζωής του

Παρά το γεγονός ότι λάτρευε τον θεό Ήλιο, ο Κωνσταντίνος λίγο πριν πεθάνει βαπτίστηκε Χριστιανός. Τα λόγια του στο βάπτισμα ήταν:
«Νυν αληθεί λόγω μακάριον οιδ’ εμαυτόν, νυν της αθανάτου ζωής πεφάναι άξιον, νυν του θείου μετειληφέναι φωτός πεπίστευκα».
Πέθανε το 337 σε ηλικία 63 ετών, ανήμερα της Πεντηκοστής.

Η Αγία Ελένη και ο ρόλος της δίπλα στον Κωνσταντίνο

Η Αγία Ελένη γεννήθηκε στο Δρέπανο της Βιθυνίας και παντρεύτηκε τον Κωνστάντιο Χλωρό. Μαζί απέκτησαν τον Κωνσταντίνο. Όταν ο Κωνστάντιος ανέλαβε το αξίωμα του Καίσαρα, τη χώρισε, αλλά η Ελένη παρέμεινε κοντά στον γιο της και επανήλθε δυναμικά όταν εκείνος αναδείχθηκε αυτοκράτορας.

Ο Κωνσταντίνος την ανακήρυξε σε Αυγούστα, της απέδωσε τιμές και της παραχώρησε σημαντική θέση στη διοίκηση. Ανέγειρε στήλες με το όνομά της, τύπωσε νομίσματα προς τιμήν της και μετονόμασε την πατρίδα της σε Ελενόπολη.

Το φιλανθρωπικό έργο και οι οικοδομές ναών

Η Αγία Ελένη παρέλαβε το ανάκτορο στο Σεσσόριο και έκτισε εκκλησία για να επιτελεί πνευματικό και κοινωνικό έργο. Με την έγκριση του γιου της, ανέλαβε την ανέγερση ναών σε όλη την αυτοκρατορία. Ο ιστορικός Ευσέβιος γράφει χαρακτηριστικά: «Ελένη Αυγούστα…ευσεβούς τεκμήρια διαθέσεως ίδρυσε».

Η εύρεση του Τιμίου Σταυρού

Το σπουδαιότερο επίτευγμά της ήταν η εύρεση του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα, το 326 μ.Χ. Υπό την καθοδήγηση του Αγίου Κυριάκου και τη βοήθεια των ντόπιων, ανασκάφηκε ο χώρος όπου πιθανόν βρισκόταν ο Σταυρός. Όταν εντοπίστηκαν τρεις σταυροί, η ταυτοποίηση του Τιμίου Σταυρού έγινε μέσα από θαυματουργική θεραπεία μιας ετοιμοθάνατης γυναίκας.

Η ίδρυση του ναού της Αναστάσεως και η επιστροφή στην Κωνσταντινούπολη

Η Αγία Ελένη έκτισε τον ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα, καθώς και ναούς στη Βηθλεέμ, στο Όρος των Ελαιών και στο Θαβώρ. Κατά την επιστροφή της πέρασε από την Κύπρο, όπου ίδρυσε τη μονή του Σταυροβουνίου, θεμελιώνοντας τον ναό με το Τίμιο Ξύλο, μετά από όραμα θεϊκής προτροπής.

Το τέλος της ζωής της Αγίας Ελένης

Η Αγία Ελένη πέθανε περίπου ένα χρόνο μετά την επιστροφή της στην Κωνσταντινούπολη, σε ηλικία 81 ετών. Ο Κωνσταντίνος την υποδέχθηκε με μεγαλοπρέπεια μαζί με τα ιερά κειμήλια: τον Τίμιο Σταυρό και τους τέσσερις Ήλους, εκ των οποίων οι δύο τοποθετήθηκαν στο αυτοκρατορικό στέμμα.

Σήμερα, μεγάλα τμήματα του Τιμίου Ξύλου φυλάσσονται στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου στο Άγιο Όρος.