ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ το τρόφιμο που δεν πρέπει να τρώτε: Προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου, ειδικά στους νεότερους ενήλικες. Παρά τη γενική γνώση για το κάπνισμα, την παχυσαρκία και το αλκοόλ, φαίνεται πως αυτός ο διατροφικός παράγοντας υποτιμάται συχνά.

Ανησυχητικές αυξήσεις στους νέους ενήλικες

Αν και ο καρκίνος του παχέος εντέρου εμφανίζεται συχνότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες, οι ειδικοί εντοπίζουν αυξημένες διαγνώσεις σε ανθρώπους κάτω των 50 ετών. Η διατροφή και ο τρόπος ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, με το επεξεργασμένο κρέας να έρχεται στο προσκήνιο ως ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου.

Επεξεργασμένο θεωρείται το κρέας που έχει υποστεί διαδικασίες όπως αλάτισμα, ζύμωση, κάπνισμα ή προσθήκη συντηρητικών ώστε να αποκτήσει γεύση ή μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι αυτού του τύπου τα προϊόντα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο παχύ έντερο.

Οι επίσημες ταξινομήσεις και οι επιστημονικές αποδείξεις

Ο Διεθνής Οργανισμός για την Έρευνα του Καρκίνου (IARC), που ανήκει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, έχει εξετάσει πάνω από 800 μελέτες και έχει ταξινομήσει το επεξεργασμένο κρέας ως καρκινογόνο για τον άνθρωπο. Αντίστοιχα, το κόκκινο κρέας θεωρείται «πιθανώς καρκινογόνο». Οι αναλύσεις αυτές δημοσιεύτηκαν στο The Lancet Oncology.

«Αν και συμβουλεύω συστηματικά τους ασθενείς μου για τους κινδύνους που σχετίζονται με τη διατροφή –συμπεριλαμβανομένου του επεξεργασμένου κρέατος– δεν είμαι βέβαιος κατά πόσο άλλοι γιατροί αναφέρονται σε αυτό τόσο συχνά», δηλώνει στο Medscape Medical News ο Peter S. Liang, επίκουρος καθηγητής και ερευνητής στο NYU Langone Health.

Συμφωνεί και ο David A. Johnson από το Eastern Virginia Medical School: «Πολλοί επαγγελματίες υγείας πιθανόν να μην κατανοούν πλήρως τον κίνδυνο που ενέχει το επεξεργασμένο κρέας».

Είναι πιο επικίνδυνο από το κόκκινο κρέας;

Έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος φέρει υψηλότερο σχετικό κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου ανά γραμμάριο, σε σύγκριση με το κόκκινο. Σε ανάλυση του UK Biobank το 2020, όσοι κατανάλωναν 70 γρ. κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος ημερησίως είχαν 32% αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου και 40% για καρκίνο του ορθού.

Μια νέα μελέτη του 2025 που εξέτασε 542.778 γυναίκες διαπίστωσε ότι μόνο η κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, εκτός από το αλκοόλ, σχετιζόταν με αυξημένο κίνδυνο. Η πρόσληψη μόλις 30 γρ. ημερησίως αύξανε τον κίνδυνο κατά 8%.

Τι ευθύνεται για τον κίνδυνο

Ο μηχανισμός της σύνδεσης φαίνεται να σχετίζεται τόσο με τα συστατικά του ίδιου του κρέατος όσο και με καρκινογόνες ενώσεις που προκύπτουν από την επεξεργασία:

• Ετεροκυκλικές αμίνες: Δημιουργούνται σε υψηλές θερμοκρασίες, κυρίως σε καλοψημένα ή καμένα κρέατα.
• Νιτρικά και νιτρώδη άλατα: Βρίσκονται σε προϊόντα όπως μπέικον και σαλάμι. Όταν συνδυάζονται με αμίνες, σχηματίζουν ισχυρά καρκινογόνα.
• Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες: Παράγονται στο ψήσιμο και προκαλούν βλάβες στο DNA.
• Αιμικός σίδηρος: Παρών στο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, συμβάλλει στον σχηματισμό επιβλαβών ενώσεων.

Οι ουσίες αυτές μπορούν να συνεργούν, προκαλώντας φλεγμονές, αλλοιώσεις στο μικροβίωμα και κυτταρικές βλάβες.

Μπορούμε να προστατευτούμε;

Το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας για τον Καρκίνο και το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο προτείνουν μέγιστη κατανάλωση τριών μερίδων κόκκινου κρέατος την εβδομάδα. Για το επεξεργασμένο, η οδηγία είναι απλή: όσο λιγότερο, τόσο το καλύτερο.

«Δεν υπάρχει ένας μόνο λόγος για την αύξηση των περιστατικών», λέει ο Liang. «Πρέπει να δούμε τι προκαλεί καρκίνο στις μεγαλύτερες ηλικίες και να εξετάσουμε τι έχει αλλάξει στις νεότερες».

Η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος συγκαταλέγεται στους νέους παράγοντες. Η παγκόσμια κατανάλωση έχει αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Έρευνα του 2022 υπολογίζει τη μέση ημερήσια κατανάλωση στα 17 γρ., με τις ανεπτυγμένες χώρες να ξεπερνούν κατά πολύ αυτό το νούμερο. Μέχρι το 2029, η παγκόσμια αγορά επεξεργασμένου κρέατος αναμένεται να φτάσει τα 429 δισ. δολάρια.

Μια άλλη μελέτη του 2024 έδειξε πως η συμμόρφωση με τις συστάσεις των οργανισμών μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 14%.

Ο καθηγητής Johnson προτείνει: «Δώστε σημασία στην ποικιλία και την ποσότητα. Δεν χρειάζεται να κόψετε εντελώς τα πάντα, αλλά μειώστε την κατανάλωση σταδιακά».

Ο Liang επιμένει στη σημασία της ιατρικής σύστασης: «Όταν ο γιατρός επισημαίνει έναν κίνδυνο, αυτό μπορεί να έχει πραγματικό αντίκτυπο. Ακόμη κι αν το μήνυμα δεν φτάσει αμέσως, αξίζει να επαναλαμβάνεται».