Zog ο Πρώτος: Ο παράξενος Βασιλιάς της Αλβανίας

Ο “παράξενος Βασιλιάς Ζογ” όπως ονομάστηκε από τους Times έζησε μια αμφιλεγόμενη ζωή που σημαδεύτηκε από την εισβολή της Ιταλίας στη χώρα του.

Ο Zog ο πρώτος (και τελευταίος) ήταν ίσως ο πιο “παράξενος” μονάρχης του 20ου αιώνα. Τουλάχιστον έτσι χαρακτηρίστηκε από τους Times και τον Jason Tomes, τον βιογράφο του αλβανού ηγέτη, ο οποίος τον βάφτισε και ως “τον τελευταίο άρχοντα του ρομαντισμού”. Όπως έγραφε ο βιογράφος του, ο Zog ήταν λάτρης των γουέστερν, της κλασικής μουσικής και των ταινιών του Τσάρλι Τσάπλιν.

Δημιούργησε τον θρόνο του για τον εαυτό του και υπήρξε ο μοναδικός μουσουλμάνος βασιλιάς της Ευρώπης. Γεννήθηκε ως Ahmed Bey Zogolli ή Ahmed Zogu το 1895, όταν η χώρα ήταν ακόμη μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μέχρι το 1924 πέρασε τη ζωή του στην Αλβανία αλλά και στην εξορία, όταν και επέστρεψε στη πατρίδα του με την υποστήριξη της Γιουγκοσλαβίας και με μια στρατιά μισθοφόρων, οι οποίοι στρατολογήθηκαν από πλούσιες αλβανικές οικογένειες, επιχειρηματίες, και την οικογένεια του ίδιου του Zog.

Σε μια ταλαιπωρημένη χώρα, κατάφερε γρήγορα να εδραιωθεί ως δικτάτορας, με τον τίτλο του προέδρου, στη θέση του οποίου αυτοανακυρήχθηκε το 1925.

Το 1928, η Αλβανική Εθνοσυνέλευση διαλύθηκε.

Μια νέα Συνταγματική Συνέλευση τροποποίησε το Σύνταγμα, μετατρέποντας την Αλβανία σε Βασίλειο και μετονομάζοντας τον Ζόγου σε Ζογ τον Πρώτο, “Βασιλιά των Αλβανών”.

Το νέο Σύνταγμα κατήργησε την Αλβανική Γερουσία με τη δημιουργία μιας μονοθάλαμης Συνέλευσης, αλλά επέτρεψε στον βασιλιά Ζογ να διατηρήσει τις διευρυμένες εξουσίες που είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Προέδρου.

Η βασιλεία συστάθηκε στην Αλβανία από τη νέα Συντακτική Συνέλευση και ο Ζογ ανακηρύχθηκε επίσημα βασιλιάς. Το βασίλειο αυτό ανακηρύχθηκε κληρονόμος του “μεσαιωνικού βασιλείου του Σκεντέρμπεη”, αν και η Αλβανία είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1913.

Λίγο μετά τη στέψη του, ο Ζογ διέλυσε τον αρραβώνα του με την κόρη του πρώην πρωθυπουργού Σεφτσέτ Βερλάτσι. Μετά από αυτό ο Βερλάτσι απέσυρε την υποστήριξη του στον βασιλιά και άρχισε να συνωμοτεί εναντίον του. Ο Ζογ είχε συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό εχθρών τα επόμενα χρόνια, γεγονός που τον οδήγησε να προστατεύεται από ισχυρή φρουρά και να εμφανίζεται σπάνια στο κοινό. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Βιέννη το 1931, ο Ζογ σώθηκε από απόπειρα δολοφονίας στην είσοδο της Κρατικής Όπερας.

Σε ιταλική “προστασία”

Η Αλβανία θα μπορούσε να εισέλθει στο Βαλκανικό Σύμφωνο, αλλά η οικονομική και χρηματοπιστωτική εξάρτηση της από την Ιταλία, της έκλεινε τον δρόμο. Σε αυτό κατά ένα μέρος συνέτεινε και το γεγονός ότι κανένας βασιλικός οίκος της Ευρώπης δεν τον αναγνώρισε ως αρχηγό βασιλικής δυναστείας.

Τον Νοέμβριο του 1926, διπλωματικές αντιπροσωπείες από την Ιταλία και την Αλβανία υπέγραψαν το Σύμφωνο των Τιράνων, με το οποίο η βαλκανική χώρα έλαβε την ιταλική “προστασία”. Μια στρατιωτική συμμαχία υπογράφηκε το 1927 και η Ιταλία κυριάρχησε σύντομα στην Αλβανία.

Απομονωμένη και σε άσχημη οικονομική κατάσταση, για δεκαετίες η Αλβανία παρέμεινε πίσω στην κοινωνική και εκπαιδευτική ανάπτυξη σε σχέση με άλλες βαλκανικές χώρες. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 μόνο το 13% του πληθυσμού ζούσε στις πόλεις και ο αναλφαβητισμός κυριαρχούσε σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Περίπου το 90% των αγροτών της χώρας ασκούσαν γεωργία επιβίωσης, χρησιμοποιώντας παλιές μεθόδους και εργαλεία όπως ξύλινα άροτρα. Μεγάλο μέρος του πλέον εύφορου εδάφους της χώρας βρισκόταν σε έλη. Στην Αλβανία δεν υπήρχε τραπεζικό σύστημα, σιδηρόδρομοι, σύγχρονα λιμάνια, αποτελεσματικός στρατός, πανεπιστήμια ή σύγχρονος τύπος. Ως αποτέλεσμα, οι Αλβανοί είχαν το υψηλότερο ποσοστό γεννήσεων στην Ευρώπη, αλλά και το υψηλότερο ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας, με αποτέλεσμα το προσδόκιμο ζωής να μην υπερβαίνει τα 38 έτη.

Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 1929-1933, το 1931 ο βασιλιάς Ζογ ζήτησε από τους Ιταλούς δάνειο 100 εκατομμυρίων χρυσών φράγκων, το οποίο χορήγησε η φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι. Αλλά το 1932 και το 1933, η Αλβανία δεν μπόρεσε να καταβάλει τους τόκους του δανείου και αυτό άφησε τόσο τη χώρα όσο και τον μονάρχη σε κατάσταση μεγαλύτερης εξάρτησης από την Ιταλία.

Σε αντάλλαγμα, οι Ιταλοί απαίτησαν το διορισμό Ιταλών τεχνοκρατών και αξιωματικών σε θέσεις του Στρατού, της Βασιλικής Χωροφυλακής, των τραπεζών κλπ. Όσον αφορά το εμπόριο και τις εξαγωγές, η Αλβανία υπέγραψε μια εμπορική συμφωνία που έκανε την Ιταλία το πιο ευνοημένο έθνος στο εμπόριο με τη βαλκανική χώρα.

Ο Ζογ απέσυρε τον Ισλαμικό νόμο και τον αντικατέστησε με τον Ελβετικό Αστικό Κώδικα, όπως είχε ήδη κάνει ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην Τουρκία. Προσπάθησε επίσης να συμβάλει στην ανάπτυξη της βιομηχανίας και των υποδομών, αλλά η χώρα δεν ήταν σε καμία περίπτωση έτοιμη να ανταποκριθεί στα σχέδια του μονάρχη.

Προκειμένου να αναγνωριστεί βασιλιάς από την Ευρώπη, ακόμη και σε δεύτερο χρόνο, αναζήτησε σύζυγο από ευγενή οίκο της Ευρώπης. Μετά από πολλές αναζητήσεις τελικά νυμφεύτηκε τον Απρίλιο του 1938 την κόμισσα Γεραλδίνη, εκ του Ουγγρικού οίκου των Καρολύι, με την οποία και απέκτησε στις 5 Απριλίου του 1939 τον πολυπόθητο διάδοχό του θρόνου του πρίγκιπα Σκεντέρ. Και πάλι όμως απέτυχε στην προσπάθειά του αυτή.

Η οριστική εξορία

Εντέλει, το Βασίλειο της Ιταλίας εισέβαλε στην Αλβανία στις 7 Απριλίου 1939. Η εισβολή ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα του φθόνου του Μουσολίνι για τον τρόπο με τον οποίο ο Χίτλερ επέκτεινε την επικράτειά του σε ολόκληρη την Ευρώπη με την προσάρτηση της Αυστρίας και της Τσεχοσλοβακίας.

Αν και η κύρια πρόθεση του Μουσολίνι ήταν να επιτεθεί στην Ελλάδα και έτσι να αναστήσει την “αρχαία ρωμαϊκή αυτοκρατορία”, απαιτούσε επίσης ένα γεωγραφικό “εργαλείο” όπως η Αλβανία. Η αλβανική ένοπλη αντίσταση ήταν εκ των προτέρων αναποτελεσματική απέναντι στις ιταλικές δυνάμεις. Ο βασιλιάς και η κυβέρνησή του αναγκάστηκαν να εξοριστούν και η Αλβανία έπαψε de facto να είναι ανεξάρτητο κράτος.

Ωστόσο, το ιταλικό καθεστώς ίδρυσε μια κυβέρνηση “μαριονέτα” με νέο Σύνταγμα που μετέτρεψε την Αλβανία και επίσημα σε ιταλική αποικία. Ο αλβανικός θρόνος παραχωρήθηκε στον βασιλιά Βίκτορα Εμμανουήλ Γ΄, ο οποίος κυβέρνησε μέχρι την αποχώρηση της Ιταλίας στις 3 Σεπτεμβρίου 1943.

Ο Ζογ και η βασίλισσα με ελάχιστη ακολουθία κατέφυγαν αρχικά στην Ελλάδα όπου η τότε Κυβέρνηση Μεταξά άνοιξε αμέσως τα σύνορα παραχωρώντας τους άσυλο όπου και διέμεινε για λίγες ημέρες στη Θεσσαλονίκη. Από εκεί ατμοπλοϊκώς μετέβησαν στην Αγγλία και στη συνέχεια στο Παρίσι ζητώντας από τους συμμάχους στρατιωτική βοήθεια για τη χώρα του. Με την κατάληψη όμως και του Παρισιού από τους Γερμανούς η βασιλική οικογένεια της Αλβανίας κατέφυγε στην Αλεξάνδρεια και από εκεί στη Νότιο Αφρική.

Όταν ο Ζογ έφυγε από την Αλβανία, εξακολουθούσε να είναι ο νόμιμος μονάρχης της χώρας, αλλά ποτέ δεν πραγματοποίησε σοβαρή απόπειρα να επανακτήσει τον θρόνο. Οι κομμουνιστές αντάρτες κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο, υποστηριζόμενοι από τη Γιουγκοσλαβία και τη Σοβιετική Ένωση, κατέστρεψαν τα αλβανικά εθνικιστικά κινήματα και εγκατέστησαν ένα σταλινικό καθεστώς που θα βρισκόταν στην εξουσία για περίπου 46 χρόνια.

Στον βασιλιά Ζογ απαγορεύτηκε η είσοδος στην Αλβανία από τις κομμουνιστικές αρχές και έτσι έζησε στην εξορία για το υπόλοιπο της ζωής του. Έζησε για μια περίοδο στο ξενοδοχείο Ritz του Λονδίνου, και πέθανε στη Γαλλία το 1961 σε ηλικία 65 ετών.