Το παραδοσιακό έδεσμα που φτιάχνεται στη Θράκη προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας είναι γνωστό με το όνομα «Βαρβάρα» και συνδυάζει στοιχεία γλυκού και φαγητού. Είναι συνδεδεμένο με τη λαϊκή παράδοση και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις για την Αγία που προστατεύει τα παιδιά.
Η Αγία Βαρβάρα και το έθιμο της πανσπερμίας
Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα των παιδιών και πιστεύεται ότι τα προφυλάσσει από σοβαρές παιδικές ασθένειες όπως η ευλογιά. Γι’ αυτό και σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, την ημέρα της γιορτής της, της προσφέρουν γλυκίσματα όπως μελόπιτες ή ένα φαγητό με βρασμένα δημητριακά που στη Θράκη ονομάζεται «Βαρβάρα». Η συνταγή αυτή παραπέμπει στην πανσπερμία, ένα αρχαίο έθιμο που στηριζόταν στη χρήση πολλών διαφορετικών καρπών μαζί.
Η ιστορία πίσω από το έθιμο της Βαρβάρας
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, η Αγία Βαρβάρα έσωσε τους Χριστιανούς από ένα σατανικό σχέδιο εξόντωσής τους. Ο πατέρας της, Διόσκουρος, είχε διατάξει τους φούρνους και τους εμπόρους τροφίμων της περιοχής του να δηλητηριάσουν τα προϊόντα τους με στόχο να εξοντωθούν οι Χριστιανοί.
Η Βαρβάρα, μόλις έμαθε το σχέδιο, έσπευσε να τους προειδοποιήσει λέγοντας:
«Μην αγοράσετε τίποτα από την αγορά. Μαγειρέψτε μόνο με ό,τι έχει απομείνει στα σπίτια σας».
Έτσι, κάθε οικογένεια έβαλε στην κατσαρόλα ό,τι είχε: λίγο σιτάρι, μερικά όσπρια, σταφίδες, καρπούς. Το αποτέλεσμα ήταν ένα χυλωμένο μείγμα από πολλά υλικά – κάτι ανάμεσα σε γλυκό και φαγητό. Από τότε, αυτός ο απλός αλλά συγκινητικός τρόπος μαγειρέματος έγινε έθιμο που τηρείται κάθε 4 Δεκεμβρίου, στη γιορτή της Αγίας.
Συστατικά και συμβολισμοί στη θρακιώτικη εκδοχή
Στη Θράκη, για να ετοιμάσουν τη «Βαρβάρα», χρησιμοποιούν εννέα διαφορετικά συστατικά: σιτάρι, αμύγδαλα, καρύδια, ρόδια, σταφίδες, κανέλα, σουσάμι, ταχίνι και ψιλοκομμένα φρούτα, συνήθως σκληρά μήλα.
Σε περιοχές όπως η Μακρά Γέφυρα και η Αδριανούπολη προσέθεταν και 3-4 κουκιά. Όποιος τύχαινε να τα βρει στο πιάτο του θεωρούταν τυχερός για τη χρονιά που ερχόταν.
Συνταγή για την παραδοσιακή «Βαρβάρα»
Υλικά:
- 500 γραμ. σιτάρι χωρίς φλοιό
- 2 φλιτζάνια ζάχαρη
- 1 φλιτζάνι ξανθές σταφίδες
- 10 ξερά σύκα
- Δαμάσκηνα χωρίς κουκούτσι
- Χουρμάδες
- 200 γραμ. καρύδια κοπανισμένα
- Κανέλα
- 1 βάζο ταχίνι
Εκτέλεση:
Από την προπαραμονή της γιορτής μουσκεύουμε καλά το σιτάρι. Την παραμονή το βράζουμε σε χύτρα για περίπου 20 λεπτά. Παίρνουμε ένα μέρος του σιταριού, το πολτοποιούμε και το ρίχνουμε ξανά στην κατσαρόλα. Προσθέτουμε τις σταφίδες και αφήνουμε να σιγοβράσουν.
Ψιλοκόβουμε τα σύκα και τα προσθέτουμε κι αυτά. Ανακατεύουμε τακτικά μέχρι το μείγμα να χυλώσει. Όταν έχει μαγειρευτεί καλά, προσθέτουμε τη ζάχαρη και ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει. Κατόπιν, ρίχνουμε το ταχίνι και ανακατεύουμε ξανά.
Μοιράζουμε το μείγμα σε μπολ. Πασπαλίζουμε κάθε μπολάκι με καρύδια, λίγη κανέλα και το στολίζουμε με έναν χουρμά και ένα δαμάσκηνο.
