Μια σπάνια φωτογραφία με τσολιά στην Ακρόπολη έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό LIFE το 1940 και χάρισε στην Ελλάδα ένα συμβολικό «ευχαριστώ» από την Αμερική για τις νίκες στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ποιος όμως ήταν ο άγνωστος στρατιώτης;
Μια εικόνα για την παγκόσμια ελπίδα
Στις 16 Δεκεμβρίου 1940, το περιοδικό LIFE τίμησε τον ελληνικό στρατό που πολεμούσε τους Ιταλούς, με ένα πρωτοσέλιδο που έμεινε στην ιστορία. Ένας τσολιάς με φουστανέλα και καριοφίλι, σαλπίζει μπροστά στον Παρθενώνα. Ήταν μια εποχή όπου η Ευρώπη βυθιζόταν στον τρόμο του φασισμού και οι νίκες της Ελλάδας στο αλβανικό μέτωπο ήταν ένα από τα ελάχιστα φωτεινά σημεία.
Ο πόλεμος μαίνονταν και οι Ιταλοί του Μουσολίνι είχαν δεχτεί ένα μεγάλο πλήγμα από τον ελληνικό στρατό στα βουνά της Αλβανίας. Το LIFE αποφάσισε να στείλει ένα μήνυμα υποστήριξης και θαυμασμού στους Έλληνες, βάζοντας έναν Εύζωνα στο εξώφυλλο ως σύμβολο της γενναιότητας και της ελπίδας ότι ο Άξονας δεν είναι ανίκητος.
Η 28η Οκτωβρίου και το πρώτο χτύπημα
Το ιταλικό τελεσίγραφο έφτασε στις 28 Οκτωβρίου 1940. Λίγο πριν λήξει, οι φασιστικές δυνάμεις του Μπενίτο Μουσολίνι είχαν ήδη περάσει τα σύνορα. Εκείνη τη στιγμή η Ελλάδα βρισκόταν σε θέση άμυνας, αλλά δεν επρόκειτο να παραδοθεί. Ο Μουσολίνι ήθελε να αποδείξει στον Χίτλερ ότι μπορούσε να κατακτήσει την Ελλάδα, παρότι ο τελευταίος ήταν επιφυλακτικός.
Η πρώτη ελληνική απώλεια ήρθε σχεδόν αμέσως. Ο 27χρονος πεζικάριος Βασίλειος Τσιαβαλιάρης από τα Τρίκαλα, μέλος του «Αποσπάσματος Πίνδου» υπό τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη, σκοτώθηκε στο φυλάκιο 21, κοντά στην Πυρσόγιαννη. Όπως κατέθεσαν οι συμπολεμιστές του, πρόλαβε να ψελλίσει «Πάν’ τα παιδούλια μ’».
Το ίδιο πρωινό, στις 9:30, ξεκινούν οι πρώτοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στον Πειραιά και το Τατόι. Το απόγευμα, ο Μουσολίνι ανακοινώνει περιχαρής στον Αδόλφο Χίτλερ τη στρατιωτική επιχείρηση κατά της Ελλάδας.
Ανατροπή στο μέτωπο και ελληνικό θαύμα
Παρά τις προβλέψεις, τα νέα από το μέτωπο δεν είναι ευχάριστα για τους Ιταλούς. Αντί για έναν σύντομο πόλεμο, βρίσκονται καθηλωμένοι. Μέχρι τις 9 Νοεμβρίου το μέτωπο δεν έχει σπάσει, ενώ οι Έλληνες περνούν στην αντεπίθεση.
Ο ελληνικός στρατός, με εφόδιο το φρόνημα και τη στρατηγική, καταφέρνει αλλεπάλληλες νίκες. Οι Ιταλοί υποχωρούν, και ο Μουσολίνι αλλάζει τον στρατιωτικό διοικητή στην Αλβανία. Παρόλα αυτά, η κατάσταση χειροτερεύει για τους εισβολείς. Στις 17 Νοεμβρίου οι Έλληνες σπάνε τη γραμμή άμυνας και στις 22 Νοεμβρίου μπαίνουν θριαμβευτές στην Κορυτσά.
Η κρίση στον ιταλικό στρατό κορυφώνεται, με παραιτήσεις υψηλόβαθμων αξιωματικών. Οι Έλληνες συνεχίζουν την προέλαση. Ολόκληρος ο κόσμος μιλάει πλέον για το «ελληνικό θαύμα», που απέδειξε ότι ο Άξονας δεν είναι αήττητος.
Το εξώφυλλο του LIFE και το μήνυμά του
Μέσα σε αυτό το κλίμα ήρθε και το ιστορικό εξώφυλλο του LIFE. Ένας Εύζωνας σαλπίζει μπροστά στην Ακρόπολη. Μια εικόνα γεμάτη νόημα, που έδειχνε ότι η Ελλάδα είχε καταφέρει κάτι σχεδόν ακατόρθωτο.
Το περιοδικό εξηγούσε την επιλογή του στο αμερικανικό κοινό:
«Ο φουστανελάς στρατιώτης στο εξώφυλλο είναι ένας Έλληνας Εύζωνας (που σημαίνει κυριολεκτικά πολύ καλά ζωσμένος). Τα πέντε ελληνικά τάγματα Ευζώνων που ειδικεύονται στη μάχη στα βουνά απέκτησαν μέσα σε έξι εβδομάδες φήμη που τους κατατάσσει μεταξύ των πιο επιδέξιων στρατευμάτων στο χιόνι. Πολεμώντας υπό αυτές τις συνθήκες οδήγησαν σε μια αναπάντεχη νίκη επί του ιταλικού στρατού τον οποίον απώθησαν από τα ελληνικά σύνορα στις αλβανικές ακτές. Αυτό, ενάντια σε κάθε κανόνα, αφού οι Έλληνες υποτίθεται πως θα ηττούντο σε χρόνο μηδέν. Την τελευταία φορά που πολέμησαν, το 1922, υπέστησαν δεινή ήττα από τους Τούρκους. Στη μάχη οι Εύζωνες φορούν χακί φουστανέλες».
Ο τρόπος που μιλούσαν οι Έλληνες στρατιώτες
Μέσα στο ίδιο τεύχος του περιοδικού υπήρχε και αναφορά στο πώς οι Έλληνες αντιμετώπιζαν τους Ιταλούς, με χιούμορ αλλά και θάρρος:
«Στα αλβανικά όρη, οι σκληροτράχηλοι μικροί πολεμιστές της Ελλάδας, κυνήγησαν τους Ιταλούς πίσω στην ακτή. ”Δεν περίμενα”, μετέδιδε ο δημοσιογράφος Λέλαντ Στόου στη Σικάγο Daily News, ”να δω άλλον στρατό που να μπορεί να συγκριθεί επάξια, άνδρας προς άνδρα, με τους Φινλανδούς πολεμιστές, αλλά βρήκα έναν εδώ στην Ελλάδα”. Καθώς πραγματοποιούσαν έφοδο μαζί με τα μουλάρια τους οι Έλληνες φώναζαν ”Μακαρονάδες!” και έκαναν με χαρά χειρονομίες για το τι θα κάνουν στους Ιταλούς όταν τους πιάσουν».
Το LIFE χαρακτήριζε την ιταλική επίθεση «φιάσκο», αναφέροντας πως εξαιτίας της αποτυχίας αυτής ο Μουσολίνι αναγκάστηκε να αλλάξει τη διοίκηση του ιταλικού στρατού στην Αλβανία.
Η γυναίκα πίσω από τον φακό
Η φωτογραφία του τσολιά δεν τραβήχτηκε την περίοδο του πολέμου. Είχε ληφθεί προπολεμικά από τη σπουδαία φωτογράφο Έλλη Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη, γνωστή ως Nelly’s. Είχε μάθει φωτογραφία στη Γερμανία, ενώ στην Αθήνα άνοιξε φωτογραφείο στην οδό Ερμού. Υπήρξε φωτογράφος της βασιλικής οικογένειας και του καθεστώτος Μεταξά.
Η Nelly’s είχε φωτογραφίσει, μεταξύ άλλων, τον Μουσολίνι, τον Χίτλερ και τον Γιόζεφ Γκέμπελς στο σπίτι του στο Βερολίνο. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ελλάδα, βρισκόταν ήδη στις ΗΠΑ και δεν επέστρεψε στην Αθήνα.
Η ταυτότητα του Εύζωνα που φωτογράφησε, παραμένει άγνωστη. Η εικόνα του όμως έμεινε στην ιστορία ως το σύμβολο μιας Ελλάδας που δεν λύγισε μπροστά στον φασισμό.
Πηγή: reader.gr