Η φράση «Τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν» έχει μακρά ιστορία και βαθύ θεολογικό νόημα. Αν και σήμερα ακούγεται ως μέρος της Θείας Λειτουργίας χωρίς να της δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, κάποτε σήμαινε πολλά περισσότερα και αφορούσε μόνο όσους είχαν μυηθεί ουσιαστικά στη ζωή της Εκκλησίας.
Παλαιότερα, οι αμύητοι έμεναν εκτός ναού
Μέχρι περίπου τον 10ο αιώνα, όταν ο ιερέας έλεγε «τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν», αυτό αποτελούσε σήμα για να παραμείνουν στο ναό μόνο οι πιστοί και μυημένοι χριστιανοί. Το δεύτερο μέρος της Θείας Λειτουργίας ξεκινούσε —το μέρος της Θείας Ευχαριστίας— και σ’ αυτό συμμετείχαν μόνο όσοι είχαν βαπτιστεί και ήταν πλήρη μέλη της Εκκλησίας. Όλοι αυτοί, στο τέλος, προσέρχονταν και κοινωνούσαν.
Η προτροπή αυτή είναι σαφής ένδειξη ότι η Εκκλησία δεν ήταν πάντοτε ανοιχτή σε όλους με τον ίδιο τρόπο όπως σήμερα. Υπήρχε διάκριση ανάμεσα σε χριστιανούς και μη, και για να γίνει κάποιος αποδεκτός πλήρως στην Εκκλησία, χρειαζόταν συγκεκριμένη πορεία και προϋποθέσεις.
Οι κατηχούμενοι δεν μπορούσαν να συμμετέχουν
Το δεύτερο μέρος της Λειτουργίας ήταν αυστηρά περιορισμένο για τους βαπτισμένους πιστούς. Οι κατηχούμενοι —αυτοί δηλαδή που είχαν ξεκινήσει τη διαδικασία ένταξης στην Εκκλησία αλλά δεν είχαν ακόμα βαπτιστεί—, οι εχθροί και γενικά όσοι δεν είχαν μυηθεί στη χριστιανική ζωή, αποχωρούσαν. Γι’ αυτό ακούγονται και οι φράσεις: «Οι κατηχούμενοι προέλθετε», «τάς θύρας, τάς θύρας εν σοφία. Πρόσχωμεν»!
Γιατί ήταν τόσο σημαντικός αυτός ο αποκλεισμός
Η Εκκλησία δεν απέκλειε από σκληρότητα, αλλά από σεβασμό προς το Ιερό και τους αμύητους. Οι αβάπτιστοι δεν είχαν την απαιτούμενη κατήχηση και κατανόηση ώστε να συμμετάσχουν ουσιαστικά στα Μυστήρια —και ιδιαίτερα στη Θεία Ευχαριστία. Το Β΄ μέρος της Λειτουργίας απαιτούσε πίστη και προετοιμασία.
«Οι εχθροί και οι αμύητοι χρειάζονται κατήχηση, βάπτισμα και μεγάλη προετοιμασία προκειμένου να κατανοήσουν τα Μυστήρια της Εκκλησίας», εξηγεί η Εκκλησία. Αυτή είναι και η βάση της φράσης του Χριστού:
«Μή δώτε το άγιον τοίς κυσί (σκυλιά) μηδέ βάλητε τοίς μαργαρίτες υμών (ό,τι πολύτιμο έχετε) έμπροσθεν των χοίρων» (Ματθ. ζ΄ 6).
Ο συμβολισμός για τους πιστούς
Η φράση «τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν» δεν έχει μόνο κυριολεκτικό περιεχόμενο αλλά και πνευματικό βάθος. Όπως ερμηνεύει ο ιερός Καβάσιλας, το κάλεσμα αυτό έχει εσωτερική διάσταση: να ανοιχτούν όχι μόνο οι φυσικές πόρτες αλλά και οι «πνευματικές θύρες» των πιστών.
Ο λειτουργός συνεχίζει: «Τας θύρας, τας θύρας’ εν σοφία πρόσχωμεν». Αυτό, σύμφωνα με τον Καβάσιλα, σημαίνει:
«Ανοίξτε διάπλατα όλες τις πόρτες, δηλαδή τα στόματα και τα αυτιά σας, στην αληθινή σοφία, δηλαδή σε όσα υψηλά μάθατε και πιστεύετε για το Θεό. Αυτά συνεχώς να λέτε και να ακούτε, και μάλιστα με ζήλο και προσοχή».
Η ένωση των πιστών στο Σύμβολο της Πίστεως
Αμέσως μετά την προτροπή αυτή, οι πιστοί ενώνουν τις φωνές τους και απαγγέλλουν δυνατά το Σύμβολο της Πίστεως: «Πιστεύω εις έναν Θεόν…». Είναι μια κοινή, ομολογιακή πράξη πίστης, που τους ενώνει στο σώμα της Εκκλησίας και στην προσμονή του Μυστηρίου που ακολουθεί.