Η σχέση μας με τα ζώα δεν είναι απλώς τρυφερή ή συγκινητική· είναι βαθιά και υπαρξιακή. Μας συνδέει με κάτι χαμένο και αναντικατάστατο. Μας φέρνει πιο κοντά στη φύση, στον εαυτό μας και ίσως στον χαμένο Παράδεισο.
Μια σχέση αυθεντική, βαθιά και πρωταρχική
Η σχέση του ανθρώπου με το ζώο δεν είναι ένα υποκατάστατο άλλων σχέσεων, αλλά κάτι βαθύτερο. Είναι μια σύνδεση που πηγάζει από τη φύση και φτάνει στον πυρήνα της ύπαρξής μας. Δεν μπορεί να αντικατασταθεί από καμία άλλη επαφή, ούτε με άλλο άνθρωπο.
Ο συγγραφέας Μίλαν Κούντερα, στο μυθιστόρημά του Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι, αποδίδει σε αυτή τη σχέση ανώτερη ποιότητα ακόμη και από την ανθρώπινη αγάπη.
“… η αγάπη του άντρα και της γυναίκας”, γράφει, “είναι εξαρχής ενός είδους κατώτερου απ’ αυτό που μπορεί να είναι () η αγάπη ανάμεσα στον άνθρωπο και στον σκύλο, αυτή η παραδοξότητα της ιστορίας που ίσως ο Πλάστης να μην την είχε προβλέψει.”
Η αγάπη αυτή χαρακτηρίζεται από αγνότητα, ελευθερία και καθαρότητα. Είναι μια μορφή ειδυλλίου που μας παραπέμπει στον Παράδεισο.
Το ζώο δεν παριστάνει. Είναι αληθινό
Όπως είχε σημειώσει και ο Νίκος Δήμου στο Βιβλίο των γάτων, το ζώο είναι αυτό που είναι. Δεν υποκρίνεται, δεν κατασκευάζει μάσκες, δεν προσποιείται. Κοιτάει τον άνθρωπο κατάματα, τίμια. Είναι η καθαρή φύση, ενώ ο άνθρωπος τη νοσταλγεί.
Η υπαρξιακή διαφορά ανθρώπου και ζώου
Το ζώο απλώς υπάρχει. Είναι πλήρες και αυθόρμητο. Ο άνθρωπος, από την ώρα που γνώρισε τη φθορά και το θάνατο, άρχισε να χάνει τη φυσική του πληρότητα.
Η συνείδηση της θνητότητας, της φθοράς και της αβεβαιότητας έκανε τον άνθρωπο ξένο προς τη φύση. Δεν ανήκει πια στο όλο. Βρίσκεται απέναντί του. Το ζώο όμως, παραμένει εντός.
Είναι σαν μια γέφυρα προς την προ-γνωσιακή ζωή. Ίσως και προς μια μελλοντική απελευθέρωση από τη γνώση.
Το ζώο είναι σταθερότητα και πίστη χωρίς όρους
Οι γάτες και οι σκύλοι, μέσα στην απλότητά τους, εκπέμπουν την αίσθηση μιας σταθερής παρουσίας. Δεν σε προδίδουν ποτέ. Και δεν προδίδουν ούτε τον εαυτό τους.
Δεν αμφισβητούν, δεν ταλαντεύονται, δεν αγχώνονται. Δεν έχουν αγωνία για τη ζωή ή το τέλος της.
Η αγάπη τους είναι απόλυτη. Χωρίς όρους, χωρίς διαθέσεις, χωρίς σκαμπανεβάσματα.
Είναι σταθερότητα μέσα στον χρόνο – ένα είδος υπέρβασης της Ιστορίας. Συμπορεύονται μαζί μας, αλλά δεν ανήκουν στον ιστορικό χρόνο. Ανήκουν στη φύση. Και η φύση δεν έχει ιστορία.
Οι άνθρωποι αλλάζουν. Οι σκύλοι και οι γάτες όμως, παραμένουν ίδιοι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Ο Άργος και η πιο συγκινητική ιστορία πίστης
Η πιο δυνατή ιστορία για την αφοσίωση ενός ζώου έχει ηλικία 3.000 ετών. Ο σκύλος του Οδυσσέα, ο Άργος, περίμενε είκοσι ολόκληρα χρόνια να επιστρέψει ο κύριός του, για να μπορέσει επιτέλους να πεθάνει.
Εκεί και ο Άργος κείτουνταν τσιμπούρια φορτωμένος
Και τότε, όπως μυρίστηκε κοντά του τον Οδυσσέα
κούνησε λίγο την ουρά, κατέβασε τ’ αυτιά του,
όμως δεν είχε δύναμη να τρέξει πια κοντά του
Ο Οδυσσέας, έτοιμος για εκδίκηση, συγκινείται. Και τότε, για πρώτη φορά, τον προδίδει ένα δάκρυ.
Άργον δ’ αυ κατά μοίρα λάβεν μέλανος θανάτοιο
αυτίκ’ ιδόντα Οδυσύα εεικοστώ ενιαυτώ.
Ο Άργος είχε τη μοίρα του ανθρώπου. Τον μαύρο θάνατο. Αλλά και μια αγάπη που δεν βρίσκεις εύκολα σε άνθρωπο. Τον περίμενε δυο δεκαετίες. Και πέθανε μόλις τον είδε.
Το ζώο είναι ό,τι πιο κοντινό στον χαμένο Παράδεισο
Η αθωότητα, η απλότητα, η σιγουριά που κάποτε εγκαταλείψαμε, ζουν ακόμα στο βλέμμα ενός ζώου.
Οι ψυχίατροι έχουν αποδείξει ότι ένα ζώο είναι το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στην υπαρξιακή αγωνία. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσφέρει την απλότητα αυτή – εκτός ίσως από ένα βρέφος, που κι αυτό στην αρχή είναι καθαρή φύση.
Ο Κούντερα σημειώνει:
“κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν μπορεί να κάνει σε ένα άλλο την δωρεά του ειδυλλίου. Μόνο το ζώο μπορεί, επειδή δεν το έδιωξαν από τον Παράδεισο.”
Το ζώο μάς συνδέει με το αρχέγονο και το αγνό
Το ζώο είναι ο ομφάλιος λώρος που μας κρατά ενωμένους με το αθώο, άδολο κομμάτι της ύπαρξής μας. Μας φέρνει σε επαφή με τις ρίζες μας.
Κι όσο απομακρυνόμαστε από τη φύση, τόσο περισσότερο θα χρειαζόμαστε τα ζώα. Για να αντισταθμίζουν την αμφιβολία, να ανακουφίζουν την αλλοτρίωση και να ξαναφέρνουν μέσα μας την ενότητα και την γαλήνη.