Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια πάθηση που προκαλεί υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Αν και συχνά δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα στα αρχικά του στάδια, οι επιπτώσεις του στο ανοσοποιητικό σύστημα είναι σημαντικές και επικίνδυνες, ιδιαίτερα όταν δεν ελέγχεται σωστά.
Διαβήτης και αύξηση των περιστατικών
Ο διαβήτης χαρακτηρίζεται ως «σιωπηλός δολοφόνος» λόγω της ύπουλης εξέλιξής του και της ραγδαίας εξάπλωσής του, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου επηρεάζει πάνω από 34 εκατομμύρια ανθρώπους. Περίπου 1,5 εκατομμύριο νέες διαγνώσεις γίνονται κάθε χρόνο, γεγονός που προκαλεί ανησυχία. Στην Ελλάδα, αφορά περίπου το 10-12% του πληθυσμού, δηλαδή από 1.000.000 έως 1.200.000 πολίτες.
Η μακροχρόνια, ανεπαρκώς ελεγχόμενη μορφή του αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει την ευπάθεια σε λοιμώξεις. Κατά την πανδημία της Covid-19 έγινε εμφανές πόσο σημαντική είναι η σταθερή ρύθμιση του σακχάρου, ιδιαίτερα τις πρώτες μέρες μιας λοίμωξης. Άτομα με διαβήτη έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσηλευτούν, παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και η ανάρρωσή τους καθυστερεί περισσότερο.
Πώς ο διαβήτης επηρεάζει την άμυνα του οργανισμού
Υπάρχουν πέντε βασικοί μηχανισμοί που εξηγούν πώς ο σακχαρώδης διαβήτης οδηγεί σε εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων:
Μειωμένη κινητικότητα των λευκών αιμοσφαιρίων
Η νόσος επηρεάζει την ικανότητα των λευκών αιμοσφαιρίων να φτάσουν γρήγορα και αποτελεσματικά στο σημείο της μόλυνσης. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται λόγω της αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης αθηροσκλήρωσης – μιας φλεγμονώδους πάθησης των αιμοφόρων αγγείων. Οι αθηρωματικές πλάκες εμποδίζουν την κυκλοφορία, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα της άμυνας του οργανισμού, καθυστερώντας την επούλωση και ενισχύοντας την ευαλωτότητα σε επιμολύνσεις.
Καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων
Η συνεχώς αυξημένη γλυκόζη προκαλεί πάχυνση και φθορά των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που περιορίζει τη ροή του αίματος. Έτσι, μειώνεται η παροχή θρεπτικών ουσιών και αμυντικών κυττάρων στα σημεία τραυματισμού. Το δέρμα, ως βασικό μέσο προστασίας, γίνεται λιγότερο ελαστικό και πιο ευάλωτο, ενώ η επούλωση καθυστερεί, διευκολύνοντας την είσοδο παθογόνων.
Ανεπαρκής λειτουργία ουδετερόφιλων
Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου παρεμβαίνουν στη λειτουργία των ουδετερόφιλων, των κυττάρων που φτάνουν πρώτα στο σημείο της μόλυνσης και αναλαμβάνουν δράση. Η υπεργλυκαιμία μειώνει την παραγωγή τους, ενώ ταυτόχρονα περιορίζει την κινητικότητά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει μικροβιακές απειλές και να απομακρύνει κύτταρα που πρέπει να αποβληθούν.
Μειωμένη απόκριση του συστήματος συμπληρώματος
Το σύστημα του συμπληρώματος ενισχύει την αποτελεσματικότητα των αντισωμάτων και των φαγοκυττάρων. Ωστόσο, η υπεργλυκαιμία βλάπτει τους υποδοχείς του συστήματος, μειώνοντας την ικανότητα του οργανισμού να εξαλείφει μικρόβια και ιούς μέσω της διαδικασίας της φαγοκυττάρωσης. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένη δραστηριότητα παθογόνων και ευαισθησία στις λοιμώξεις.
Κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη μικροβίων
Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη βακτηρίων. Ο οργανισμός παράγει βλαβερά μόρια (AGEs) που εμποδίζουν την άμυνα του σώματος και καθιστούν πιο πιθανή την εμφάνιση σοβαρών λοιμώξεων. Το αυξημένο σάκχαρο προωθεί επίσης την παραγωγή κετονών, αυξάνοντας την οξύτητα του αίματος, γεγονός που ευνοεί την εξάπλωση των μικροβίων σε διάφορα σημεία εισόδου όπως πληγές, αναπνευστικό, πεπτικό ή ουροποιητικό σύστημα.
Για όσους ζουν με διαβήτη, η καλύτερη άμυνα είναι η σταθερή ρύθμιση του σακχάρου. Η ευγλυκαιμία όχι μόνο προστατεύει σε καθημερινή βάση, αλλά είναι και κρίσιμη στην αρχική φάση μιας λοίμωξης. Ένα καλά ρυθμισμένο σάκχαρο περιορίζει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών και συμβάλλει σε καλύτερη πρόγνωση και ταχύτερη ανάρρωση.
Εξίσου απαραίτητο βέβαια είναι:
- Διακοπή καπνίσματος
- Προσοχή στο βάρος: Η παχυσαρκία ή το υπερβολικό σωματικό βάρος, θέτει σε υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 (ο συχνότερος τύπος), ενώ βλάπτει το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνει τη φλεγμονή και επιδεινώνει την βαρύτητα των λοιμώξεων, όπως και άλλες χρόνιες παθήσεις. Τα παχύσαρκα άτομα χωρίς προβλήματα υγείας κατά την πανδημία της Covid-19 είχαν τον ίδιο ή και υψηλότερο κίνδυνο να διασωληνωθούν και να πεθάνουν με την ομάδα υψηλού κινδύνου, όπως είναι τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.
- Τακτική άσκηση: Η τακτική σωματική δραστηριότητα βοηθά το σώμα να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την ινσουλίνη, βοηθώντας την καλή ρύθμιση, μειώνοντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και βελτιώνοντας σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Η καλή φυσική κατάσταση (fitness), εκτός του ότι είναι απαραίτητο συστατικό μακροζωίας και ευζωίας, έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες πως βελτιώνει το ανοσοποιητικό, όπως και τις εκβάσεις αλλά και τον χρόνο νόσησης σε όλες τις λοιμώξεις.
- Σωστή διατροφή: Μία σωστή μεσογειακή διατροφή με φρούτα, μη επεξεργασμένους υδατάνθρακες, π.χ. ολικής αλέσεως τρόφιμα (χωρίς υπερβολές, αλλά με μέτρο), λαχανικά, πρωτεΐνες με χαμηλά λιπαρά π.χ. γαλακτοκομικά, ψάρι, κρέας (κατσίκι, μοσχάρι, πουλερικά κ.λ.π.) μαγειρεμένα σε χαμηλές θερμοκρασίες, βοηθά αποδεδειγμένα σύμφωνα με μελέτες. Προσοχή, δεν βοηθούν η υπερκατανάλωση βιταμινών, π.χ. βιταμίνη C ή D, ή διαφόρων συμπληρωμάτων που διαφημίζονται ως ενισχυτικά του ανοσοποιητικού, αντιθέτως μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές και βλάβες στον οργανισμό. Να μην λησμονούμε ότι η σωματική ευεξία είναι, μαζί με την ψυχική ευεξία και τη θετική στάση ζωής, οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, αποτελεσματικές, απλές και ταυτόχρονα πολύ δύσκολες συνταγές για τη βελτίωση όχι μόνο του ανοσοποιητικού μας συστήματος, αλλά και της ποιότητας της ζωής μας.