110 χρόνια μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων, η μνήμη παραμένει ζωντανή και η ανάγκη για δικαίωση πιο επίκαιρη από ποτέ.
Κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου, η Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Αρμενίων αποτελεί ένα παγκόσμιο κάλεσμα τιμής και αναγνώρισης για τα πάνω από 1,5 εκατομμύριο θύματα που εξοντώθηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους Νεότουρκους, ξεκινώντας το 1915 κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Με το πρόσχημα της «εσωτερικής ασφάλειας», οι Αρμένιοι υπήρξαν στόχος ενός καλά οργανωμένου σχεδίου βίας και εξόντωσης, που περιλάμβανε μαζικές εκτοπίσεις, βασανιστήρια και εκτεταμένο λιμό. Η γενοκτονία αυτή θεωρείται από τις πρώτες του 20ού αιώνα και συγκαταλέγεται δίπλα στη Γενοκτονία των Ποντίων ως ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της ανθρώπινης ιστορίας.
Αυτό το έγκλημα, όμως, δεν αποτελεί απλώς ένα τραύμα του παρελθόντος. Η επίμονη άρνησή του από αρκετά κράτη – με πιο χαρακτηριστική την Τουρκία – προσβάλει τη μνήμη των νεκρών και υπονομεύει κάθε προσπάθεια συμφιλίωσης και ιστορικής δικαιοσύνης.
Η 24η Απριλίου δεν είναι μόνο μέρα μνήμης. Είναι υπενθύμιση και κάλεσμα για δράση, για σεβασμό στην αλήθεια και για εγγύηση ότι τέτοιες θηριωδίες δεν θα επαναληφθούν ποτέ.
Δύο επετείοι, μια κοινή ιστορική πληγή
Φέτος, στις 24 Απριλίου, συμπίπτουν δύο σημαντικές επετείοι: η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ και η Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Αυτή η ταύτιση δίνει την ευκαιρία για έναν κοινό αναστοχασμό πάνω στις τραγωδίες που σημάδεψαν τόσο τον εβραϊκό όσο και τον αρμενικό λαό — δύο κοινότητες με κοινές εμπειρίες εξόντωσης, εξορίας και αντίστασης.
Πολιτικά εμπόδια στην αναγνώριση
Παρά την κοινή ιστορική εμπειρία, το Ισραήλ δεν έχει αναγνωρίσει επισήμως τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ο βασικός λόγος είναι γεωπολιτικός και αφορά τις σχέσεις του με την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Από την άλλη πλευρά, η Αρμενία έχει αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος, μια απόφαση που έχει προκαλέσει ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών, αν και η αρμενική πλευρά επιμένει πως πρόκειται για μια στάση υπέρ του διεθνούς δικαίου και όχι μια εχθρική πράξη κατά του Ισραήλ.
Μια ευκαιρία για προσέγγιση
Σε άρθρο γνώμης που δημοσιεύτηκε στην *Jerusalem Post* από ειδικούς στη μελέτη γενοκτονιών, τονίζεται πως αυτή η χρονική συγκυρία δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί μόνο ως σύμβολο. Αντιθέτως, θα μπορούσε να γίνει αφετηρία για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ των δύο λαών.
Όπως αναφέρεται, «μια σχέση που βασίζεται στη μνήμη, στον σεβασμό και στην αμοιβαία κατανόηση μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εποχή συνεργασίας». Ήδη, ο αρμενικός τομέας στην Ιερουσαλήμ, η παρουσία αρμενικών και εβραϊκών κοινοτήτων στην Αρμενία, καθώς και οι κοινές αξίες, προσφέρουν ένα ισχυρό έδαφος για να χτιστεί κάτι πιο βαθύ και διαρκές.
Η αναγνώριση της γενοκτονίας από το Ισραήλ και η ενίσχυση των διπλωματικών σχέσεων δεν θα ήταν μόνο πολιτική κίνηση, αλλά μια πράξη βαθιάς ιστορικής και ηθικής σημασίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε παράδειγμα αλληλεγγύης και συνεργασίας, σε έναν κόσμο που παλεύει με το βάρος της μνήμης και την ανάγκη για δικαιοσύνη.