Πολλή σκόνη σηκώθηκε πρόσφατα όταν το Εθνικό θέατρο αποφάσισε και έδωσε το όνομα της Ελένης Παπαδάκη στην ισόγεια αίθουσα του “Ρεξ”.
Το σωματείο ηθοποιών που «μαστίζεται» ακόμα από το ΚΚΕ, ζήτησε την ανάκληση της απόφασης.
Και ξεσηκώθηκαν οι πάντες. Δεξιοί, αριστεροί και φιλελεύθεροι. Τι σχέση έχουν τα πολιτικά πιστεύω κάποιου με την τέχνη του;
Γράφει ο Νίκος Μουρατίδης
Είχαν πει πως ήταν δεξιά και επίσης πως στην περίοδο της κατοχής είχε ερωτική σχέση με τον ηλικιωμένο δωσίλογο πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη. Η ιστορία της ανοίγει παλιά τραύματα γι’ αυτό και όλα αυτά τα χρόνια έχει μείνει στο περιθώριο. Κανείς δεν αναφέρεται σ΄ αυτήν, λες και είναι το μαύρο πρόβατο των Ελλήνων ηθοποιών. Θα επανέλθω μετά σ΄ αυτό το θέμα, γιατί θέλω πριν να μάθουμε μερικά βιογραφικά της στοιχεία.
Η Ελένη Παπαδάκη γεννήθηκε 4 Νοεμβρίου 1908 και δολοφονήθηκε 21 Δεκεμβρίου 1944. Ήταν μόλις 36 ετών. Υπήρξε μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός που διέπρεψε σε ποικίλους ρόλους. Το πέρασμά της από την ελληνική σκηνή άφησε ένα μυθικό αποτύπωμα οριακό και ανεπανάληπτο και στα χρόνια που έπαιξε στο θέατρο κατάφερε να φτιάξει μια ολόκληρη σχολή. Ήταν μεγάλο παράδειγμα για όλες τις νεότερες – εκτός από κάποιες που την ζήλευαν, τον φθονούσαν και την μισούσαν.
Γεννήθηκε από εύπορη οικογένεια, ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη και αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, ολοκληρώνοντας τις σπουδές Φιλολογίας, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης του Σπύρου Μελά το 1925 στη παράσταση “Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα” του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η πρώτη αυτή παρουσία της χαρακτηρίστηκε από τους τότε κριτικούς ως αποκάλυψη. Ακολούθησαν μεγάλοι συγγραφείς, σπουδαίοι ρόλοι και βραβεία. Είχε μάλιστα τιμηθεί με βασιλικό έπαινο στις 31 Οκτωβρίου του 1939, σε ιδιαίτερη τελετή από τον ίδιο τον Βασιλιά… «δια τας εις το ελληνικόν θέατρον εξαιρέτους αυτής υπηρεσίας και ιδιαιτέρως δια τας εν τω εξωτερικώ παρασχεθείσας τοιαύτας».
Στην περίοδο της Κατοχής
Από την περίοδο της Κατοχής μπήκε στο στόχαστρο των αντιστασιακών εφημερίδων, γιατί μεταξύ άλλων έλεγαν πως είχε σχέσεις με στελέχη του Κατοχικού στρατού και κυρίως για ερωτική σχέση με τον δοσίλογο πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη. Τελικά δολοφονήθηκε από μέλη του ΕΑΜ (“Εθνική Πολιτοφυλακή”) κατά την διάρκεια των Δεκεμβριανών. Ο θάνατος της έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μεταστροφή της κοινής γνώμης εναντίον του ΕΑΜ και κατόπιν καταδικάστηκε από τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη.
Της χρέωναν χίλια-δυο στραβά κι΄ ανάποδα, ανάμεσα στα οποία ότι έκανε καταγγελίες συναδέλφων της στους Γερμανούς. Σύμφωνα όμως με τον Ιστορικό Αντρέ Γερολυμάτο, η Παπαδάκη πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για την απελευθέρωση μιας μοδίστρας του Εθνικού Θεάτρου που συνελήφθη από την Γκεστάπο με την αιτιολογία ότι είχε 2 γιους στην Αντίσταση. Ο ίδιος ιστορικός αναφέρει ότι η Παπαδάκη εκμεταλλεύτηκε τις γνωριμίες με τους Γερμανούς και με τον Ράλλη, για να σώσει εκατοντάδες αντιστασιακούς.
Στην Απελευθέρωση στις 20 Οκτώβρη 1944 διαγράφηκε μαζί με άλλους εφτά ηθοποιούς από το σωματείο των Ηθοποιών (με προεδρείο τους αριστερούς Αιμίλιο Βεάκη, Θόδωρο Μορίδη, Σπύρο Πατρίκιο, Χρήστο Τσαγανέα, Παναγιώτη Καραβουσάνο). Το κλίμα εκείνη την εποχή μύριζε μπαρούτι με τους ηθοποιούς να φωνάζουν “θάνατος στη πουτάνα”….
Ήταν πράγματι καταδότρια των Γερμανών;
Και αν ναι, γιατί δεν προσπάθησε να κρυφτεί ή να το σκάσει; Εκείνη, παρά τις προειδοποιήσεις, έλεγε «δεν έχω κάτι να φοβηθώ, δεν έχω κάνει κάτι». Ήταν τόσο σίγουρη για την αθωότητα της και το δίκαιο και πίστευε ότι αυτό θα λάμψει, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Ακόμα, κι όταν διεγράφη από το Σωματείο των Ηθοποιών η ίδια ζήτησε να της γνωστοποιήσουν βάση ποιων αποδείξεων πήραν μια τέτοια απόφαση. Δεν είχαν να δείξουν τίποτα. Όταν οι κομουνιστές μπήκαν στο σπίτι του Μυράτ και ρώτησαν που είναι η Παπαδάκη εκείνη αντί να κρυφτεί εμφανίστηκε μπροστά τους, λέγοντας «Εγώ είμαι η Ελένη Παπαδάκη, τι θέλετε;».
Το 1964 ο Γιώργος Θεοτοκάς έγραψε το βιβλίο “Ασθενείς και οδοιπόροι” όπου η πρωταγωνίστρια έχει πολλές ομοιότητες με τη ζωή της Παπαδάκη. Ο Πολύβιος Μαρσάν έγραψε βιογραφία της “Ελένη Παπαδάκη – Μια φωτεινή θεατρική πορεία με απροσδόκητο τέλος”, και ο Μάνος Ελευθερίου το 2006 έγραψε το μυθιστόρημα “Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές”, βασισμένο στη ζωή της Παπαδάκη.
Στο θέμα της ονομασίας της ισόγειας αίθουσας του Rex σε “Ελένη Παπαδάκη”, πήρε θέση και η Έλενα Ακρίτα: «Καλά δεν ντρέπεστε; Είστε ηθοποιοί και υπογράφετε διαμαρτυρία για να μην δοθεί το όνομά της τεράστιας Ελένης Παπαδάκη σε σκηνή του Εθνικού Θεάτρου; Έχετε ιδέα πόσο τεράστια θεατρίνα υπήρξε; Πόσο πολεμήθηκε, πόση ζήλεια, φθόνο και μίσος αντιμετώπισε στη σύντομη ζωή της; Θα τιμηθεί ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ από μια πολιτεία που άργησε τόσο να την αναγνωρίσει; Κι όλα αυτά τα κάνετε γιατί πολιτικά η Παπαδάκη ήταν δεξιά και δεν την γουστάρουμε; Κι είστε ηθοποιοί; Ντροπή!»
Δύο προτομές της. Μία στο Εθνικό θέατρο και η άλλη στο μνήμα της.
Η μνήμη της Ελένης Παπαδάκη είναι αμαυρωμένη. Η καριέρα της Ελένης Παπαδάκη στο θέατρο διήρκησε 19 χρόνια με διθυραμβικές κριτικές και θεωρείται το μεγαλύτερο αστέρι της γενιάς της, μεγαλύτερο κι από την Παξινού, άξια διάδοχος της Μαρίκας Κοτοπούλη.
