Λίγοι γνωρίζουν την ακριβή σημασία των τριών ονομάτων που συνδέονται με τη Μητέρα του Θεού — Μαρία, Θεοτόκος και Παναγία. Κάθε ένα από αυτά έχει τη δική του ιστορική, θεολογική και πνευματική βαρύτητα, που διαμορφώθηκε μέσα στους αιώνες.
1. Η σημασία του ονόματος Μαρία
Το όνομα Μαρία, που αναφέρεται ήδη στην Καινή Διαθήκη, δεν δόθηκε τυχαία στην Παρθένο.
«Το πανσεβάσμιον και κεχαριτωμένον όνομα της Μαρίας προσφυέστατα και αρμοδιώτατα εδόθη εις την αειπάρθενον Θεοτόκον κατά πρόγνωση και βουλή Θεού, παρά του οποίου ήταν ωρισμένη να γίνη Μητέρα Αυτού».
Η σημασία του ονόματος περιλαμβάνει τρεις έννοιες:
- Παντοδυναμία: η δύναμη που ένωσε Θεό και άνθρωπο.
- Σοφία: η ικανότητα να ενώσει δύο φύσεις σε μία υπόσταση χωρίς σύγχυση.
- Αγαθότητα: η χάρη που ανύψωσε την ανθρώπινη φύση πάνω από τις ουράνιες δυνάμεις.
Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, το όνομα προέρχεται από το εβραϊκό «Αϊός», που σημαίνει «Κύριος», και αποδίδεται ως «Κυρία», αφού ως Μητέρα του Θεού εξουσιάζει ουράνια και επίγεια κτίσματα.
2. Η θεολογική βαρύτητα του τίτλου Θεοτόκος
Το κατ’ εξοχήν θεολογικό όνομα της Παναγίας είναι «Θεοτόκος». Αν και χρησιμοποιήθηκε πριν από την Γ’ Οικουμενική Σύνοδο, σε αυτήν καθιερώθηκε επίσημα ως δογματικός όρος για όλη την Εκκλησία.
«Θεοτόκον ονόμασαν την Παρθένον Πατέρες προ της Γ’ Οικουμενικής Συνόδου… Ο δε Αλεξανδρείας Κύριλλος, γράφων προς Νεστόριον λέγει, ότι και ο Μέγας Αθανάσιος Θεοτόκον αυτήν και ωνόμασε και ωμολόγει».
Η χρήση του τίτλου επισφράγισε την πίστη της Εκκλησίας πως η Μαρία γέννησε τον ίδιο τον Θεό Λόγο, ενανθρωπημένο.
3. Η αγάπη του λαού για το όνομα Παναγία
Ανάμεσα σε όλα τα ονόματα, το πιο αγαπημένο των πιστών είναι το «Παναγία». Η χρήση του έγινε ιδιαίτερα διαδεδομένη από τον 5ο αιώνα, με αναφορές από τον Βασίλειο Σελευκείας, και τον 7ο αιώνα ο Ανδρέας Κρήτης την αποκαλούσε «αγιωτέραν των αγίων».
Στη συνείδηση των χριστιανών, το όνομα αυτό ταυτίστηκε πλήρως με την ιερή μορφή της. Στις δυσκολίες και τους κινδύνους, η αυθόρμητη επίκληση «Παναγία μου» ξεπερνά κάθε άλλο προσφιλές όνομα.
Όπως τονίζεται, η Παναγία δεν απαίτησε ποτέ να την επικαλούνται. Η επίκληση αυτή προέρχεται από την ψυχική ανάγκη των πιστών, που αισθάνονται ότι από Εκείνη θα έρθει η βοήθεια και η δύναμη. Η θεία χάρη, πιστεύουν, παρέχεται μέσω αυτής σε ώρες που καμία άλλη δύναμη ή πρόσωπο δεν μπορεί να βοηθήσει.
Η στιγμή που κάποιος θα δεχθεί αυτή τη βοήθεια μένει απρόβλεπτη, αλλά για τους πιστούς, η ελπίδα και η στήριξη που δίνει η Παναγία είναι σταθερή και βέβαιη.