Το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά είναι από τα πιο χαρακτηριστικά ελληνικά έθιμα, όμως λίγοι γνωρίζουν τις βαθιές ρίζες και τη συμβολική του σημασία.
Πώς ξεκίνησε το έθιμο του ροδιού
Την πρώτη μέρα του χρόνου, σε πολλές γωνιές της Ελλάδας, συνηθίζεται να σπάμε ένα ρόδι στην είσοδο του σπιτιού για να φέρει τύχη. Παρότι το έθιμο τηρείται ευλαβικά από πολλούς, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η παράδοση αυτή ξεκινά από την αρχαιότητα.
Όπως αναφέρουν παλαιά κείμενα, η πρακτική αυτή έχει τις ρίζες της στην Πελοπόννησο και με τα χρόνια διαδόθηκε σε ολόκληρη τη χώρα.
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Παράδοση, η οικογένεια ξεκινά την Πρωτοχρονιά με εκκλησιασμό, ντυμένοι επίσημα, για να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να καλωσορίσουν το νέο έτος με ευλογία.
Κατά την επιστροφή στο σπίτι, ο αρχηγός της οικογένειας έχει μαζί του ένα ρόδι που έχει ευλογηθεί. Στην παράδοση της Μικράς Ασίας, το ρόδι αυτό τοποθετούνταν στα εικονίσματα από τις 14 Σεπτεμβρίου, δηλαδή τη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.
Τι συμβολίζει το ρόδι
Το ρόδι δεν είναι απλώς ένας καρπός. Συμβολίζει τη ροή, τη δύναμη, τη ζωή και την τύχη. Λόγω του πλούτου των σπόρων του, έχει καθιερωθεί ως σύμβολο αφθονίας και ευλογίας.
Η λέξη «ρόδι» έχει ετυμολογική συγγένεια με το νησί της Ρόδου, ενώ η συμβολική του αξία είναι έντονη όχι μόνο στη λαϊκή παράδοση αλλά και στην αρχαία μυθολογία.
Το ρόδι και οι αρχαίοι συμβολισμοί
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως οι πολυάριθμοι σπόροι του ροδιού αποτελούσαν σημάδι γονιμότητας και αιωνιότητας. Το έντονο πορφυρό του χρώμα θεωρούνταν σύμβολο καλής τύχης.
Το ρόδι είχε ξεχωριστή θέση στην ελληνική μυθολογία, στη λατρεία αλλά και στη νεκρική παράδοση, όπου αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο των κολλύβων. Σήμερα, εξακολουθεί να κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική λαϊκή παράδοση, όχι μόνο σε γιορτές αλλά και σε τελετουργικά.
Το σπάσιμο του ροδιού και το καλό ποδαρικό
Η χρήση του ροδιού διαφέρει ανάλογα με την περίσταση και την περιοχή. Πιο γνωστό είναι το έθιμο του σπασίματος του ροδιού την Πρωτοχρονιά, για καλό ποδαρικό.
Αυτός που κάνει το ποδαρικό κρατά το ρόδι και χτυπά την πόρτα. Πρέπει να του ανοίξουν∙ δεν κάνει να μπει μόνος του. Είναι ο πρώτος που εισέρχεται στο σπίτι και κρατά την τύχη όλης της χρονιάς στα χέρια του.
Μπαίνοντας με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι στο κατώφλι ώστε να σκορπιστούν οι ρώγες του και να φέρουν τύχη και ευλογία. Την ώρα που σπάει το ρόδι, λέει:
«Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».
Τα παιδιά συγκεντρώνονται γύρω από τον νοικοκύρη και παρατηρούν τις ρώγες. Αν είναι γερές και κατακόκκινες, αυτό θεωρείται σημάδι ότι η χρονιά θα είναι γεμάτη χαρές και ευλογίες.
Οι ευχές του ροδιού
Εκτός από την καθιερωμένη ευχή με τις ρώγες, πολλοί λένε και μια ακόμη ευχή:
«Όσο βαρύ είναι το ρόδι, τόσο βαρύ να είναι το πορτοφόλι μας, όσο γεμάτο καρπούς είναι το ρόδι, να είναι γεμάτο το σπίτι μας με καλά και όσο κόκκινο είναι το ρόδι, τόσο κόκκινη να είναι και η καρδιά μας!»
Έτσι, το ρόδι γίνεται σύμβολο όχι μόνο αφθονίας αλλά και αγάπης, συναισθήματος και πληρότητας. Ένα φρούτο που κρατά μέσα του την ουσία της ελληνικής παράδοσης.