Καθώς οι κάλπες πλησιάζουν είναι μια καλή ευκαιρία να γυρίσουμε τον χρόνο αρκετές δεκαετίες πίσω, ακόμα και… αιώνες, για να οδηγηθούμε σε εποχές κατά τις οποίες η ομαλότητα και οι δημοκρατικές διαδικασίες δοκιμάζονταν αγρίως.
Στο σπάνιο πλέον βιβλίο του Γιώργου Καρανικόλα με τίτλο «Νόθες εκλογές στην Ελλάδα, 1844-1961», που εκδόθηκε το 1963, εντοπίζεται το στίγμα διαφορετικών περιόδων της Ελλάδας μετά το 1821. Ενδιαφέροντα, αυτούσια κι εν πολλοίς άγνωστα, αλλά πάντως ενδεικτικά αποσπάσματα για σχετικά περιστατικά μπορείτε να διαβάσετε στη συνέχεια.
Στον Άλιμο πριν από 2.360 χρόνια
Πολλοί πιστεύουν, αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου του ο Γ. Καρανικόλας, ότι μια σειρά εκλογικά αδικήματα, όπως η καλπονόθευση, η διαγραφή αντιφρονούντων, το παραγέμισμα των καλπών, η ψηφοφορία πεθαμένων, η διπλοψηφία και άλλα πρωτοεμφανίστηκαν στην Ελλάδα και χρησιμοποιήθηκαν από τον πατέρα της ελληνικής φαυλοκρατίας Ιωάννη Κωλέττη το 1844, για να τελειοποιηθούν από τους επιγόνους του και τους νεότερους εκλογομαγείρους.
Ελληνικά προϊόντα ήταν τα εκλογικά αδικήματα. Αλλά τα πρωτεία ανήκουν στους «από τριών χιλιάδων ετών Έλληνας». Εδώ και 2.360 χρόνια έγινε η πρώτη καλπονόθευση στην περιοχή Αττικής και συγκεκριμένα στον αρχαίο Δήμο Αλιμούντος, στα όρια του σημερινού Δήμου Αλίμου. Στην εκλογική ιστορία της Ελλάδας ήταν συχνό το αδίκημα της διαγραφής των αντιφρονούντων. Έτσι έγινε και τότε στον Άλιμο.
Κάποιος δημότης του Αλίμου, ονόματι Θούκριτος, στα τελευταία χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, αιχμαλωτίστηκε από τους Σπαρτιάτες και πουλήθηκε δούλος στη Λευκάδα. Ύστερα από πολλά χρόνια ελευθερώθηκε και επέστρεψε στον Άλιμο, αλλά, όταν μιλούσε, χρησιμοποιούσε τη λευκαδίτικη προφορά. Αυτό έκανε εντύπωση στους συνδημότες του.
Ο Θούκριτος είχε έναν γιο, τον Ευξίθεο, τον οποίο δεν χώνευε ένας από τους κρατούντες του Αλίμου, κομματάρχης της εποχής, ο Ευβουλίδης. Σοφίστηκε, λοιπόν, να τον διαγράψει από τους εκλογικούς καταλόγους με το αστείο επιχείρημα ότι δεν είναι «εξ αστού και αστής» επειδή ο πατέρας του «λευκαδίζει» και τον κατηγόρησε ως «παρέγγραπτον».
Εξαγορά με γαλλικό χρήμα
Η εφημερίδα «Η Ελπίς», στο υπ’ αριθμόν 386 φύλλο της 30ής Απριλίου 1847, έγραψε για τον ρόλο του Κωλέττη ως πράκτορα των Γάλλων και τις επεμβάσεις του Γάλλου πρεσβευτή στην Αθήνα κατά τις εκλογές. Η εφημερίδα αποκαλύπτει:
«Η οικία του ενταύθα πρέσβεως της Γαλλίας ήτο το εργαστήριον όλων των αισχροτήτων, αίτινες τρία έτη καταμαστίζουσι τον τόπον. Ο πρέσβυς της Γαλλίας ήτο ο μεσίτης της ψηφοκαπηλείας. Γαλλικά πλοία περιέπλεον τας θάλασσας της Ελλάδος υπηρετούντα τα καταχθόνια σχέδια του κ. Κωλέττου.
Γαλλικά χρήματα εδίδοντο εις το Υπουργείον μας διά την εξαγοράν των συνειδήσεων και όπου οι πολίται, αποκαμόντες να υποφέρωσι κακώσεις, εμπρησμούς, βασάνους, ηθέλησαν διά της βίας ν’ αποκρούσωσι τους επισήμους κακούργους, τους επισήμους εμπρηστάς, τους επισήμους βασανιστάς, γαλλικά ατμόπλοια έσπευσαν να φέρωσι και χρηματικά και υλικά βοηθήματα εις τους επισήμους κακούργους, εις τους επισήμους εμπρηστάς, εις τους επισήμους βασανιστάς.
Οι υπάλληλοι της γαλλικής πρεσβείας εισέδυον και εις αυτά ακόμη τα δωμάτια της Βουλής, όπου ούτε εις τους δημοσιογράφους συνεχωρείτο η είσοδος, παρακινούντες, υποσχόμενοι, απειλούντες τους αμφιταλαντευόμενους βουλευτάς να μείνωσι πιστοί εις την σημαίαν του Υπουργείου Κωλέττου».
Βία και τεχνάσματα επί Όθωνα
Μια σημαντική αναφορά για τις εκλογές του 1859 έχει ο Γ. Ασπρέας στην «Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος», Α’ τόμος, σελ. 241:
«Απεδείχθη μετ’ ολίγον κατά τας διεξαχθείσας εκλογάς, κατά τας οποίας τόσον εις την Πρωτεύουσαν, όσον και εις τας επαρχίας, οι Βασιλικοί ανεδείχθησαν νικηταί μετά μεγάλης πλειοψηφίας. Αι επεμβάσεις εν τοσούτω υπέρ προσώπων της προτιμήσεως του Στέμματος υπήρξαν πολλαί και διάφοροι υπό στρατιωτικών ή πολιτικών οργάνων αφοσιωμένων εις το Στέμμα, προηγήθησαν δε των εκλογών και επηκολούθησαν καταδιώξεις σκανδαλώδεις (Νοέμβριος 1859). Αλλ’ ο βίος της Βουλής ταύτης υπήρξε βραχύς και της Κυβερνήσεως η πάλη άχαρις».
Αλλά και ο Γρηγ. Δαφνής στη μελέτη του «Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα» (εκδόσεις Γαλαξίας), στη σελίδα 54, γράφει:
«Δυστυχώς, ο βασιλεύς Όθων αντέδρασε, με όλα τα εις την διάθεσίν του μέσα, κατά της πορείας προς την δημοκρατίαν. Ηγνόησεν ή παρεβίασε το Σύνταγμα και δεν επέτρεψε την διενέργεια ελευθέρων εκλογών. Αι αναδειχθείσαι, από το 1844 έως το 1862, επτά Βουλαί, υπήρξαν προϊόντα βίας, τεχνασμάτων και νοθείας».
Ψήφιζαν «άγνωστοι» και πεθαμένοι!
Για το πώς είχαν φτιαχτεί οι κατάλογοι στις εκλογές του 1859 αρκεί μόνο να αναφέρουμε την πλαστότητα των καταλόγων μόνο μέσα στην Αθήνα. Όχι μόνο έγραψαν πεθαμένους και ανύπαρκτους, αλλά είχαν διαγράψει μερικούς που τους ήταν «άγνωστοι», αλλά ήταν από τους πιο γνωστούς Αθηναίους, και μάλιστα είχαν χρηματίσει και δημοτικοί σύμβουλοι, αλλά και ένορκοι!
Πάνω από 500 τέτοιοι αντικυβερνητικοί ψηφοφόροι είχαν διαγραφεί. Όσο για τους ανύπαρκτους, οι οποίοι όμως υπήρχαν στους καταλόγους ως εφεδρεία στα χέρια των κυβερνητικών, μας πληροφορεί ο «Αιών» στο φύλλο της 26.8.1859:«Ο λαός δεν προσέρχεται εις την κάλπην, διότι δεν συνήθισε να προσέρχεται. Ηκούετο μέχρι σήμερον περιοδικώς ότι γενομένης της ψηφοφορίας εν τη δείνα επαρχία εξήλθε βουλευτής ο δείνα διά τόσων χιλιάδων ψήφων. Και όμως, ουδείς ή ελάχιστοι υπήρχον πράγματι εις την κάλπην προσερχόμενοι και ψηφοφορούντες. Αι κάλπαι παρεγεμίζοντο.
Οι εκλογείς Αττικής μέχρι πέρυσιν ηριθμούντο εις 14.000. Και όμως, γενομένης εφέτος της εξελέγξεως, καίτοι ατελούς, περιωρίσθησαν οι όλοι ψηφοφόροι εις 9.500 και εντός αυτών υπάρχουν έτι περί τα 1.000 ονόματα, τεθνεώτων ή ιδανικών προσώπων, πολιτών αγεννήτων. Οι πραγματικοί εκλογείς δεν εψήφιζον».
Εκλογικό όργιο στην Αττική
Κατάσπαρτες οι στήλες των εφημερίδων τον Ιανουάριο του 1861 από το εκλογικό όργιο. Να μερικά σχόλια για την Αττική:
«Η παρανομία προχωρεί δι’ ανηκούστου τρόπου: Εν τω Δήμω Κρωπίας η κάλπη παρεγεμίσθη εν πλήρη μεσημβρία. Προσελθόντες οι κάτοικοι του Δήμου τούτου να ψηφοφορήσωσιν εδιώχθησαν, διότι δεν εδέχθησαν το υπουργικόν ψηφοδέλτιον. Τότε, εισελθούσα η στρατιωτική δύναμις, απέβαλε την επιτροπήν την εφορευτικήν, παρέλαβε την κάλπην και την εγέμισε. Ουδόλως τιμά εαυτόν ο υπουργός των Στρατιωτικών Βότσαρης όταν τοιαύτα πράττωσιν οι υπάλληλοί του». («Αιών», 11.1.1861).
Οι «γερμανικές» εκλογές του Γούναρη
Η γερμανική προπαγάνδα διέθετε άφθονο χρήμα για την εξαγορά συνειδήσεων στην Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο βαρώνος Σεγκ στάθηκε ο οικονομικός ενισχυτής των «γουναρικών» εφημερίδων και των λοιπών πρακτόρων της γερμανικής πολιτικής στην Ελλάδα.
Τα αρχεία της Βιέννης, χάρη στον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Πολ. Ενεπεκίδη, μας το αποκαλύπτουν. Στις 21 Ιουνίου 1915 ο Αυστριακός πρεσβευτής Σίλασσυ στην Αθήνα στέλνει στη Βιέννη το παρακάτω τηλεγράφημα:
«Ο κόμης Μίρμπαχ ήλθεν εις τας Αθήνας με μεγάλα ποσά εν λευκώ. Διά του βαρώνου Σεγκ, τον οποίον γνωρίζει η Υμετέρα Εξοχότης εκ προηγουμένων εκθέσεών μου, εκινητοποιήθη το παν – εν μέρει με επιτυχίαν – διά να επηρεασθή ο Τύπος.
Ο Μίρμπαχ μοί είπεν επίσης ότι συνετέλεσεν εις το να επηρεάση τας εκλογάς, πάντως όμως με πολύ μικρά ποσά.
Η γερμανική κυβέρνησις, όπως γνωρίζει η Υμετέρα Εξοχότης, απέδωσε μεγάλην σημασίαν εις την εξασφάλισιν της ελληνικής ουδετερότητος. Η ατυχία εις τας εκλογάς και η μνημονευθείσα περί Σεγκ αποκάλυψις δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά γεγονότα.
Παρακαλώ αυστηρώς μυστικωτάτην χρησιμοποίησιν ανωτέρω ειδήσεων, αι οποίαι μοί εδόθησαν απ’ ευθείας από τον Γερμανόν συνάδελφόν μου. Παρουσιάζουν βεβαίως κενά, αλλά δεν μου είναι δυνατόν εις το λεπτόν αυτό ζήτημα να του υποβάλω ερωτήματα και δι’ αυτό περιορίζομαι απλώς εις ό,τι μοί είπεν αυθορμήτως. Σίλασσυ».
Από το τηλεγράφημα αυτό, που αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια, δικαιώνεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που στην ιστορική συνεδρίαση της Βουλής, στις 21 Σεπτεμβρίου 1917, κατήγγειλε τους «αργυρώνητους».
Η Προανακριτική του 1917
Η έκθεση της Προανακριτικής Επιτροπής της Βουλής, στις 2 Οκτωβρίου 1917, αναφέρει απίστευτα πραγματικά γεγονότα:
«Της γερμανικής προπαγάνδας κύριος, ως γνωστόν, πράκτωρ εν Ελλάδι υπήρξεν ο βαρώνος Σεγκ. Ούτος, έχων συμπράκτορας και συνεργούς τον Δούσμανην, Μπαλτατζήν, Σρέιτ, Έσσλιν και άλλους, ελυμαίνετο την Ελληνικήν Κοινωνίαν, πλην των άλλων και διά της διαφθοράς των συνειδήσεων, εξαγοράζων αυτάς διά γενναίων χρηματικών αμοιβών. Ούτω ο βαρώνος και μέρος του Τύπου κατώρθωσε να εξαγοράση.
Ως μίαν δε τοιαύτην περίπτωσιν αναφέρει η μάρτυς Κουτούβαλη ότι αυτή η ιδία εμέτρησε διά λογαριασμόν του βαρώνου εις τον διευθυντήν της “Πρωινής” Π. Γιάνναρον δρχ. 175 χιλιάδας, πλην των ετέρων 75 χιλιάδων, τας οποίας έλαβεν ούτος διά του μάρτυρος Χαρακτίδου».
«Φωτιά στους Τουρκοσπορίτες!»
Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 η Αθήνα βάφτηκε στο αίμα. Οι αντιβενιζελικοί και οι βασιλόφρονες ζήτησαν να τους επιτραπεί συλλαλητήριο στις 9 Δεκεμβρίου, στους στύλους του Ολυμπίου Διός.
Το συλλαλητήριο, όμως, αυτό δεν είχε ειρηνικό σκοπό. Πίσω απ’ αυτό κρύβονταν φίλοι του Μεταξά, που επιζητούσαν να καταλάβουν την εξουσία.
Μάζεψαν όλα τα κοινωνικά κατακάθια της εποχής και όλους τους αλήτες και τραμπούκους. Από τα χωριά της Αττικής είχαν φέρει οπλοφόρους. Πολλοί Μανιάτες βασιλόφρονες είχαν επιστρατευθεί.
Όταν τελείωσαν οι ομιλίες, δεν διαλύθηκαν με ησυχία. Άρχισαν να προχωρούν προς το κέντρο της Αθήνας με συνθήματα: «Κάτω ο Πλαστήρας!», «Ζήτω ο βασιλιάς!».
Σκοπός τους ήταν να καταλάβουν το κτήριο της Επανάστασης και του υπουργείου Στρατιωτικών, που ήταν δίπλα στη διασταύρωση Ακαδημίας και Βασιλίσσης Σοφίας.
Το σύνθημα, για να κινηθούν οι οπλοφόροι διαδηλωτές, το έδωκε ο χασάπης Σοφός, γνωστός την εποχή εκείνη παλικαράς και όργανο των μεταξικών κύκλων. Αυτός πρώτος πυροβόλησε. Ακολούθησαν και άλλοι πυροβολισμοί.
Αμέσως, κρυμμένοι οπλοφόροι στο Ζάππειο και στον Βασιλικό Κήπο, άρχισαν να πυροβολούν. Αλλά και ο στρατός και η χωροφυλακή δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Άρχισαν κι αυτοί να πυροβολούν. Η περιοχή αναστατώθηκε από τους πυροβολισμούς.
Στο μεταξύ καινούργιες δυνάμεις μπαίνουν στη σύγκρουση.
Από τη μια μεριά άρχισαν να πυροβολούν τα κουτσαβάκια του Ψυρρή και της Λαχαναγοράς, με τα στριμμένα μουστάκια και τα κρεμαστά ζωνάρια φωνάζοντας ταυτόχρονα και τα συνθήματά τους: «Ζήτω του Γιώργου μας!», «Μαχαίρι στους Βενιζελικούς!», «Φωτιά στους Τουρκοσπορίτες πρόσφυγες!», «Κάτω ο Τουρκοπλαστήρας!».
Από την άλλη, οπαδοί της «Δημοκρατικής Ενώσεως» έκαναν αντιδιαδήλωση και έτρεξαν να αντιμετωπίσουν τους μοναρχικούς. Ο στρατός διέλυσε και τις δύο διαδηλώσεις. «Οι βασιλικοί αξιωματικοί κάνανε πλάτες στους βασιλικούς διαδηλωτές και χτυπούσαν τους δημοκρατικούς» γράφει ο Κορδάτος. Το αίμα έβαψε τους δρόμους της Αθήνας. Οκτώ νεκροί και έξι τραυματίες.
1936: λιθοβολισμοί κατά υποψηφίων
Οι τελευταίες εκλογές πριν από τη δικτατορία του Μεταξά, της 4ης Αυγούστου, και πριν του πολέμου, γίνανε στις 26 Ιανουαρίου του 1936. Η κυβέρνηση των εκλογών αυτών ήταν του Κωνσταντίνου Δεμερτζή, πρώην καθηγητή πανεπιστημίου, και είχε χαρακτηριστεί ως «υπηρεσιακή» κυβέρνηση.
Είναι, μάλιστα, η πρώτη υπηρεσιακή κυβέρνηση, τα τελευταία χρόνια, διότι, ύστερα από 15 χρόνια, θα εφαρμοστεί μονιμότερα ο θεσμός αυτός, για να φτάσουμε στην «υπηρεσιακή» του στρατηγού Δόβα και στις εκλογές του 1961, στην «υπηρεσιακή» του Π. Πιπινέλη, που ανάλαβε να κάνει τις εκλογές του 1963, και, τέλος, στην υπηρεσιακή του προέδρου του Αρείου Πάγου Στυλ. Μαυρομιχάλη, που έκανε τις εκλογές της 26ης Φεβρουαρίου 1964.
Τέσσερα κύρια κόμματα κατέβηκαν στον εκλογικό αγώνα: Οι Φιλελεύθεροι με αρχηγό τον Σοφούλη. Οι Λαϊκοί με αρχηγό τον Τσαλδάρη. Η Παράταξη Κονδύλη – Θεοτόκη και ο συνασπισμός του Παλλαϊκού Μετώπου, του οποίου την κύρια δύναμη αποτελούσε το ΚΚΕ.
Οι εκλογές έγιναν με το σύστημα της αναλογικής και σε συνθήκες τρομοκρατίας. Πάλι χύθηκε αίμα. Οι «κονδυλικοί» είχαν αποθρασυνθεί: ψυχολογική βία κατά των εκλογέων και λιθοβολισμοί κατά υποψηφίων έδιναν κι έπαιρναν. Και η κρατική εξουσία να υποστηρίζει τους Λαϊκούς και Κονδυλικούς υποψηφίους. Στις 18 Ιανουαρίου οι Φιλελεύθεροι θρήνησαν έναν νεκρό.
Δυο λόγια για τον συγγραφέα
Ο Γιώργος Καρανικόλας γεννήθηκε στο Μαρμάρι της Εύβοιας το 1918 και τελείωσε τη Νομική Σχολή της Αθήνας. Εργάστηκε σε πολλές ημερήσιες αθηναϊκές εφημερίδες και σε λογοτεχνικά έντυπα, ενώ είχε πλούσιο συγγραφικό έργο, συμπεριλαμβανομένων και ιστορικών ερευνών.
Στα χρόνια της Αντίστασης υπήρξε δημιουργός και πρώτος γραμματέας του ΕΑΜ Γαλατσίου. Κατέφυγε στο βουνό και στην περίοδο αυτή έγινε μέλος του ΚΚΕ. Αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά συνελήφθη και το Κακουργιοδικείο της Θήβας τον καταδίκασε σε εικοσαετή κάθειρξη.
Πηγές: «Νόθες εκλογές στην Ελλάδα, 1844-1961»
απόδοση: topontiki.gr