Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την τελευταία έκθεση προόδου για την Τουρκία, διατυπώνει σοβαρές ανησυχίες για την πορεία της χώρας σε ζητήματα κράτους δικαίου και προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Άγκυρας.
Ανησυχίες για κράτος δικαίου και ανθρώπινα δικαιώματα
Η Κομισιόν επισημαίνει σαφώς την «ανησυχητική οπισθοδρόμηση» της Τουρκίας στους τομείς του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών ελευθεριών. Η έκθεση αναφέρεται στη συνεχιζόμενη καταστολή πολιτικών αντιπάλων και δημοσιογράφων, ενώ κάνει ιδιαίτερη μνεία στις διώξεις αιρετών και στελεχών της αντιπολίτευσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκφράζει ανησυχία για την επιδείνωση της δημοκρατίας στη χώρα και τη σταδιακή απομάκρυνση της Τουρκίας από τις βασικές αρχές και αξίες της ΕΕ, οι οποίες θεωρούνται θεμέλια των σχέσεων των δύο πλευρών.
Ανάμεσα στις περιπτώσεις που υπογραμμίζονται είναι η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και πιθανού προεδρικού υποψηφίου, Εκρέμ Ιμάμογλου, μαζί με άλλα στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP). Η έκθεση αναφέρει και την ακύρωση του πανεπιστημιακού διπλώματος του Ιμάμογλου, εξέλιξη που εμποδίζει την υποψηφιότητά του για την προεδρία.
Σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας: Πρόοδος αλλά και εντάσεις
Η έκθεση αναγνωρίζει θετικά τη βελτίωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ιδίως μετά τη «Διακήρυξη των Αθηνών» του Δεκεμβρίου 2023, επισημαίνοντας πρόοδο στον διάλογο και την επικοινωνία μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, εξακολουθεί να υφίσταται η διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα και τις θαλάσσιες ζώνες, που θεωρείται μείζον εμπόδιο στις διμερείς σχέσεις.
«Αιτία ανησυχίας» το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα τουρκικά σχολικά βιβλία
Σύμφωνα με την έκθεση, η Τουρκία συνεχίζει να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, με την έκδοση NAVTEX και αντιρρήσεις για τη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων. Καταγράφονται επίσης αυξημένα περιστατικά παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια.
Ως «λόγος ανησυχίας» χαρακτηρίζεται η εισαγωγή του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα τουρκικά σχολικά βιβλία.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι η πιθανή μονομερής επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά τις σχέσεις των δύο χωρών, ενώ υπενθυμίζεται η διακήρυξη του 1995 από την τουρκική Εθνοσυνέλευση, που ορίζει πως μια τέτοια κίνηση από πλευράς Ελλάδας θα θεωρηθεί casus belli.
Η Τουρκία, κατά την έκθεση, συνέχισε να εμποδίζει τις ερευνητικές εργασίες για το έργο «Great Sea Interconnector» (GSI), το οποίο έχει αναγνωριστεί ως «έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος», επιμένοντας στην πρόθεσή της να συνδεθεί ενεργειακά με την «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» (μη αναγνωρισμένο κράτος διεθνώς).
Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι δεν υπήρξε καμία πρόοδος για την επαναλειτουργία της Ελληνορθόδοξης Σχολής της Χάλκης, η οποία παραμένει κλειστή από το 1971, ενώ οι ανησυχίες της UNESCO για τη μετατροπή των μνημείων της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τεμένη παραμένουν χωρίς απάντηση.
Παραμένουν επίσης τα προβλήματα με βανδαλισμούς και καταστροφές σε χώρους λατρείας των θρησκευτικών μειονοτήτων. Η έκθεση καλεί τις τουρκικές αρχές να διερευνήσουν με σοβαρότητα τα εγκλήματα μίσους κατά αυτών των κοινοτήτων.
Το Κυπριακό και η διεθνής στάση της Τουρκίας
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη για ουσιαστική και ενεργή συμβολή της Τουρκίας σε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση, σημειώνοντας την εμμονή της Άγκυρας στη θέση για λύση δύο κρατών. Η ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη απορρίπτουν σταθερά αυτό το πλαίσιο.
Όπως αναφέρεται:
«Είναι πλέον ύψιστης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά σε μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, καθώς και σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ».
Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι η Τουρκία πρέπει άμεσα να εφαρμόσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να επιδιώξει την εξομάλυνση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Αναφέρεται, ακόμα, στην ανάγκη άμεσης ανάκλησης όλων των ενεργειών που έγιναν από το 2020 στην περίκλειστη περιοχή των Βαρωσίων, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Κατά την περίοδο αναφοράς της έκθεσης, δεν καταγράφηκαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, οι στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας εντός των θαλάσσιων ζωνών της Κύπρου συνεχίστηκαν, ενώ παρατηρήθηκαν και πτήσεις τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον εναέριο χώρο και την περιοχή πληροφοριών πτήσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Τουρκία εξακολουθεί να ακολουθεί μια αυτόνομη εξωτερική πολιτική, χωρίς να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα στα ζητήματα που αφορούν τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή.
Η απάντηση της Άγκυρας: «Η έκθεση είναι προκατειλημμένη»
Η απάντηση της τουρκικής κυβέρνησης ήταν άμεση. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας χαρακτήρισε την έκθεση «αβάσιμη, μεροληπτική και προκατειλημμένη». Κατηγόρησε την ΕΕ ότι υιοθετεί «τις μαξιμαλιστικές, παράνομες και μη ρεαλιστικές θέσεις της Ελλάδας και των Ελληνοκυπρίων», θέτοντας υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της Ένωσης στα ζητήματα της υφαλοκρηπίδας και του Κυπριακού.
Στην ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ τονίζεται ότι οι ευρωπαϊκές επικρίσεις «δεν συνάδουν με τις προσπάθειες για τη δημιουργία μιας θετικής ατζέντας μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ». Η Άγκυρα υπογραμμίζει ότι η έκθεση παραβλέπει «τις εύλογες ανησυχίες της Τουρκίας» και επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της στη στρατηγική επιδίωξη για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τα «άδικα εμπόδια» που αντιμετωπίζει στην ενταξιακή πορεία.
Η τουρκική πλευρά αναφέρεται επίσης στην «εποικοδομητική της στάση» στην Ανατολική Μεσόγειο και στη βελτίωση των σχέσεών της με την Ελλάδα. Παράλληλα, ζητεί την κατάργηση των αποφάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ από το 2019, τις οποίες θεωρεί άδικες και αναχρονιστικές.