Σε μια εποχή απόλυτης ψηφιοποίησης και ελέγχου κάθε πτυχής της ζωής, αξίζει να θυμηθούμε όσα μας δίδαξαν οι δεκαετίες του ’80 και του ’90. Ήταν χρόνια λιγότερης επιτήρησης, περισσότερης ανεξαρτησίας και δυνατών ανθρώπινων σχέσεων — στοιχεία που βοήθησαν στη διαμόρφωση πιο ανθεκτικών και προσγειωμένων γενιών.
Η ζωή πριν τα κινητά και τα social media
Σήμερα, βιώνουμε καθημερινά την υπερφόρτωση πληροφοριών και τη συνεχή σύνδεση με οθόνες, όπου η αδιάκοπη δραστηριότητα θεωρείται προσόν. Ωστόσο, όσο αυξάνονται οι ρυθμοί της ζωής, τόσο παρατηρείται μια ανησυχητική πτώση στην ψυχική υγεία, κυρίως στις νεότερες γενιές.
Όσοι μεγάλωσαν στα ’80s και ’90s, σε μια εποχή με «παιδιά με κλειδί στο λαιμό» (latchkey kids), αναγκάστηκαν να γίνουν αυτάρκεις και να μάθουν μέσα από την καθημερινότητα. Χωρίς smartphones ή internet, χωρίς υπερπροστατευτικούς γονείς ή προγραμματισμένες δραστηριότητες, έμαθαν να επιβιώνουν, να κοινωνικοποιούνται και να εξελίσσονται.
Αυτά τα πέντε μαθήματα από το παρελθόν δεν είναι απλώς νοσταλγία. Είναι πολύτιμα εργαλεία για μια πιο ισορροπημένη και ουσιαστική ζωή σήμερα.
1. Άνεση με τη σιωπή και τη βαρεμάρα
Η Δρ. Γκλόρια Μπρεϊμ θυμάται χαρακτηριστικά: «Εμείς οι μεγαλύτεροι μάθαμε να είμαστε άνετοι με τη σιωπή και την ηρεμία, κάτι που φαίνεται σχεδόν τρομακτικό στις νεότερες γενιές. Παρατηρώ ότι οι νεότεροι φίλοι μου είναι συνδεδεμένοι στις συσκευές τους 24/7. Ξυπνούν για να τσεκάρουν τα τηλέφωνά τους και σκρολάρουν σε κάθε διάλειμμα. Ακόμα και ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι πραγματικά ελεύθερος».
Τότε, η βαρεμάρα δεν θεωρούνταν εχθρός. Αντιθέτως, ήταν μια φυσική κατάσταση που οδηγούσε στη φαντασία και στην προσωπική εξερεύνηση.
Η σιωπή δεν είναι κενό αλλά έδαφος για σκέψη
Το να μπορεί κανείς να μείνει με τον εαυτό του, χωρίς διαρκή ερεθίσματα, καλλιεργεί τη συγκέντρωση, τη δημιουργικότητα και την εσωτερική ηρεμία — αρετές που σήμερα κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
2. Πραγματικές σχέσεις, όχι αριθμοί σε προφίλ
Η ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας Κριστίνα Στάινουορθ-Πάουελ επισημαίνει μια λησμονημένη αλήθεια: «Πάντα με εκπλήσσει που οι άνθρωποι μιλούν για το ότι έχουν χιλιάδες διαδικτυακούς ‘φίλους’ ή ‘ακολούθους’, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορούν να σου πουν το όνομα του ατόμου που μένει δίπλα τους».
Η ανθρώπινη επαφή δεν αντικαθίσταται
Όσα κι αν προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν μπορούν να καλύψουν τη βαθιά ανάγκη για φυσική παρουσία, βλέμμα, αυθόρμητο γέλιο και κοινές εμπειρίες.
3. Να βρίσκεις λύσεις μόνος σου
«Στη δεκαετία του 1980, η οικονομική αναγκαιότητα σήμαινε συχνά ότι και οι δύο γονείς εργάζονταν, μετατρέποντας πολλούς από εμάς ανεξάρτητους. Ερχόμασταν σπίτι και ήταν άδειο, κάναμε (ή όχι!) τις εργασίες μας χωρίς επίβλεψη. Αν κάτι χάλαγε, προσπαθούσαμε να το φτιάξουμε. Χωρίς κινητά τηλέφωνα ή το διαδίκτυο (ή το YouTube) για να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τα πράγματα, είχαμε μόνο τον εαυτό μας», λέει η Δρ. Μπρεϊμ.
Σήμερα, οι γονείς παρακολουθούν τα παιδιά τους με GPS, λύνουν για εκείνα κάθε πρόβλημα και γεμίζουν το πρόγραμμά τους. Αλλά η αυτονομία δεν χτίζεται έτσι.
Η ανεξαρτησία χτίζεται με λάθη
Όταν δεν υπάρχει η άμεση βοήθεια ή ο έτοιμος οδηγός, το παιδί αναγκάζεται να σκεφτεί, να πειραματιστεί, να αποτύχει — και τελικά να μάθει.
4. Ο ελεύθερος χρόνος είναι δώρο, όχι κενό
Ένα από τα σημαντικά μαθήματα από τις δεκαετίες εκείνες ήταν ότι δεν χρειάζεται να είσαι συνεχώς απασχολημένος. Η αδράνεια γεννούσε ιδέες. Τα παιδιά έκαναν τα χαρτόκουτα κάστρα, έπαιζαν στην αυλή και οργάνωναν παιχνίδια χωρίς την καθοδήγηση ενηλίκων.
Η δημιουργικότητα θέλει χώρο
Η ελευθερία να βαρεθείς, να κινηθείς χωρίς οδηγίες, να εφεύρεις και να πειραματιστείς, δίνει ζωή σε κάτι που σήμερα τείνει να εξαφανιστεί: τη φαντασία.
5. Ελπίδα αντί για φόβο
Η αστρολόγος Άρια Γκίμιτερ πιστεύει ότι «Η Gen Z είναι εξαιρετική στο να μάχεται για την αλλαγή, αλλά βαθιά μέσα της, υπάρχει μια ρίζα απελπισίας και απόγνωσης που τροφοδοτεί τα πάθη τους».
Οι προηγούμενες γενιές ήταν ιδεαλιστές. Αντιμετώπιζαν το μέλλον με αισιοδοξία, ακόμα και όταν οι συνθήκες ήταν δύσκολες. Σήμερα, η κινητοποίηση μοιάζει να ξεκινά από φόβο — φόβο για την κλιματική αλλαγή, την απομόνωση, την αβεβαιότητα.
Η ελπίδα είναι στάση ζωής
Δεν αρκεί να διεκδικείς. Χρειάζεται να πιστεύεις πως έχει νόημα αυτό που κάνεις. Η ελπίδα δεν είναι αφέλεια, είναι επιμονή σε έναν καλύτερο κόσμο.
Οι αξίες των δεκαετιών του ’80 και ’90 δεν ανήκουν στο παρελθόν. Μπορούν να λειτουργήσουν ως πυξίδα στο σημερινό χάος — δίνοντάς μας τη δύναμη να σταθούμε, να δημιουργήσουμε και να ελπίζουμε, ακριβώς όπως έκαναν τότε.